PRZEWODNIK PO RĘKAWICACH OCHRONNYCH

Rękawice ochronne dedykowane są branżom przemysłowym, zakładom pracy, jak również odbiorcom indywidualny do codziennego stosowania w gospodarstwie domowym czy pracach ogrodowych. Ich zadaniem jest ochrona dłoni użytkownika zarówno przed zabrudzeniami, jak i różnego rodzaju obrażeniami.

Rękawice ochronne stanowią bardzo bogaty asortyment, dlatego ich wybór nie należy do łatwych. Warto zatem dowiedzieć się, jakie rękawice wybrać do poszczególnych prac.

Rękawice ochronne, a niektóre normy

Na uwadze warto mieć, że nie każde znajdujące się na rynku BHP rękawice stanowią środki ochrony indywidualnej w rozumieniu obowiązujących w naszym kraju przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Wiele z nich to jedynie rękawice robocze zabezpieczające przed zabrudzeniem i nieszkodliwymi dla zdrowia i życia substancjami.

Bazowa norma EN420 przed modyfikacją

Nadrzędną, rzec można bazową normą obowiązującą dla wszystkich rękawic jest norma EN420.
W niniejszej normie określone zostały wymagania ogólne i odpowiednie procedury badawcze obejmujące:

• projektowanie i konstrukcję rękawic,
• nieszkodliwość,
• odporność materiałów rękawicy na przenikanie wody,
• wygodę użytkowania i skuteczność,
• znakowanie i informację dostarczaną przez producenta,

które mają zastosowanie do wszystkich rękawic ochronnych.
WAŻNE! Norma EN 420 może być też stosowana w odniesieniu do ochraniaczy ramion, jak również rękawic trwale połączonych z obudowami bezpieczeństwa. Przytoczona norma europejska nie dotyczy właściwości ochronnych rękawic, wskutek czego nie powinna być stosowana jako osobna norma lecz razem z odpowiednimi przedmiotowymi normami europejskimi.

Modyfikacja normy EN420 i przekształcenie w EN ISO 21420

W marcu 2020 roku norma EN420 została zmodyfikowana, stając się normą EN ISO 21420:2020. Producenci rękawic ochronnych upewnić się muszą, że materiały zastosowane do wytworzenia ich produktów nie mają wpływu na zdrowie operatora. Zmodyfikowana norma EN ISO 21420, która zastąpiła normę EN420, bazuje się na tym trendzie, skupiając się tym samym na bezpieczeństwie. Zmieniona norma na nowo określa ogólne wymagania i metody testowania dotyczące:

• konstrukcji i budowy rękawic,
• bezpieczeństwa,
• wygody i skuteczności,
• a także oznakowania i informacji podawanych przez producenta,

mających zastosowanie do wszystkich rękawic ochronnych.

W kwestii bezpieczeństwa, zmianie nie uległy:

• zawartość Chromu VI nie może przekraczać 3 mg/kg w przypadku rękawic skórzanych (wszystkie rodzaje użytej skóry zostać muszą przetestowany),
• wszystkie materiały metalowe mogące mieć dłuższy kontakt ze skórą, muszą posiadać wartość uwalniania niklu mniejszą niż 0,5 μg / cm² tygodniowo
• współczynnik pH mieścić powinien się w zakresie od 3,5 do 9,5 (test na dłoni, w sytuacji jednego materiału, jeżeliby nie wszystkie materiały zostać powinny przetestowane).

Co uległo zmianie?

WAŻNE! Nowa norma EN ISO 21420 odnosić się dodatkowo do: mitenek, uchwytów do garnków oraz ochraniaczy na ramiona.

• ZAWARTOŚĆ DMF

Znowelizowana norma EN420, obecnie EN ISO 21420 wdraża nowy próg zawartości DMF (dimetyloformamid lub DMFa) dla rękawic, które powlekane są poliuretanem (PU). Umożliwia również dostosowanie do przepisów REACH, dotyczących związków niebezpiecznych i wzbudzających szczególnie duże obawy (rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń dotyczących substancji chemicznych). Od producentów środków ochrony osobistej wymaga się obecnie poziomu DMF poniżej 1000 mg/kg lub 1000 ppm.

Metoda analizy DMF w rękawicach ochronnych
Rękawice ochronne, które powlekane są poliuretanem gromadzić mogą pozostałości produkcyjne N,N-dimetylformamidu (organiczny związek chemiczny z grupy amidów). Substancja ta kwalifikowana jest do reprotoksyn. Długookresowe narażenie na jej działanie doprowadzić może nawet do uszkodzenia wątroby. By uniknąć narażenia na DMF rękawice ochronne, zgodnie z normą EN ISO 21420 zawierać muszą poniżej 1000 mg dimetylformamidu na kilogram materiału. Nadzorowanie działań prewencyjnych narzuca dokładną metodę analityczną.

Na czym polega nowa, niezwykle czuła metoda ustalania zawartości DMF?
Metoda badań, która zawarta została w normie prEN 16778 - Rękawice ochronne – Oznaczanie dimetyloformamidu w rękawicach oparta jest na ekstrakcji rozpuszczalnikiem (w tym przypadku metanol). Nadmienić trzeba, że z punktu widzenia BHP, metoda ta nie powinna być używana ze względu na jej toksyczność. Dodatkowo czułość tej metody zblokowana jest poprzez jakość stosowanego w niej rozpuszczalnika. Obróbka termiczna rękawic roboczych wywołała efektywność w wyzwoleniu DMF z materiału. Pomimo tego trzeba wystrzegać się skrajnie wysokich temperatur, by uniemożliwić rozkładu materiału, z którego wyprodukowane są rękawice. Dlatego podczas badania skupiono się na specyfikacji i optymizacji okoliczności ekstrakcji.

• POZIOM WWA

Dodatkowo, w nowej normie EN ISO 21420 poziom WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) nie powinien przekraczać 1 mg/kg dla materiałów z tworzyw sztucznych, które mają bezpośredni kontakt ze skórą (tylko rękawice powlekane).

• WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROSTATYCZNE

Zmiana dotyczy również właściwości elektrostatycznych. Nowa norma EN16350 ustala poziom odporności na opór pionowy, poniżej 108 Ohm, a także wprowadza nowe oznaczenie, które należy umieścić na rękawicach. Dla stref ATEX: nowy piktogram do umieszczenia na rękawicach – właściwości elektrostatyczne testowane muszą by zgodnie z normą EN 16350 (metoda testowa EN1149-2).

• ROZMIAR RĘKAWIC

Nowa norma EN ISO 21420 dotyczy także rozmiaru rękawic. Wytwórcy mają teraz obowiązek określenia własnego systemu rozmiarów, odpowiadającemu rozmiarom dłoni użytkownika rękawicy (długość i obwód dłoni):
- w przypadku rozmiaru długość rękawicy powinna być dłuższa niż długość dłoni
- dotyczy to, tak samo obwodu rękawicy i obwodu dłoni
- zakres rozmiarów
Dotychczas zakres rozmiarów wynosił od 4 do 13. Norma dopuszczała możliwość dodawania pełnych rozmiarów bądź połówek poprzez ekstrapolację.

• PRANIE RĘKAWIC

Obecna norma wymaga, by instrukcje prania rękawic umieszczone były w instrukcji użytkowania, w przypadku kiedy ma to zastosowanie. W drugim przypadku, zaś czy rękawica testowana była przed czy po praniu. Deklaracja zgodności musi być także bez trudności dostępna dla każdego produktu, na przykład pod adresem strony internetowej.

• OZNAKOWANIE

Norma EN ISO 21420 nakłada na producentów obowiązek nanoszenia oznaczeń identyfikujących partię produkcyjną wyrobu, czyli numeru partii lub daty produkcji/daty przydatności do użycia (jeśli dotyczy).

Rękawice ochronne wykorzystywane w pracy- jak dobrać je właściwie?

Wybór właściwych rękawic ochronnych nie jest prosty. Pod uwagę należy wziąć kilka istotnych czynników mających wpływ na bezpieczeństwo. Do obowiązków pracodawcy należy dobór środków ochrony indywidualnej niezbędnych do korzystania na konkretnym stanowisku. Prawidłowy dobór środków ochrony indywidualnej wymaga przeanalizowania potrzeb stosowania tych środków na danym stanowisku pracy.
Wybierając rękawice ochronne należy wziąć pod uwagę:

• rodzaj wykonywanej pracy,
• stopień narażenia rąk,
• zagrożenia mające miejsce na danym stanowisku pracy,
• sformułowanie, która część ręki najbardziej narażona jest na działanie czynników niebezpiecznych (pozwala to dokonanie odpowiedniego wyboru konstrukcji rękawicy).

Podział rękawic

Ze względu na właściwości ochronne rękawice dzielimy na:

• rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi
• rękawice chroniące przed czynnikami termicznymi
• rękawice chroniące przed czynnikami mechanicznymi
• rękawice elektroizolacyjne
• rękawice antywibracyjne
• rękawice przeznaczone do stosowania w strefach zagrożonych wybuchem.

Z racji na konstrukcje rękawice ochronne dzielimy na:

• jednopalcowe
• o skróconych palcach
• trzypalcowe
• pięciopalcowe.

Powyżej, poinformowaliśmy już naszych czytelników, na co zwrócić uwagę wybierając rękawice ochronne. Teraz spróbujemy przybliżyć kilka istotnych kwestii związanych z wyborem rękawic do poszczególnych zagrożeń.

Czym kierować się przy zakupie rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi?

Rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi obarczone są wymaganiami normy EN 374, które dotyczą:

• odporności na przenikanie czynnika chemicznego,
• odporności na przesiąkanie,
• minimalnej długości rękawic,
• właściwości mechanicznych.

Podstawowym zadaniem rękawic ochronnych o przeznaczeniu do pracy z czynnikami chemicznymi i biologicznymi jest ochrona rąk przed kontaktem z nimi. Zgodnie z normą EN 388 rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi spełniać powinny wymagania dotyczące odporności na ścieranie, przecięcia i przekłucia, jak również wytrzymałości na rozdzieranie. Materiał wykorzystywany do produkowania rękawic do ochrony przed chemikaliami to tworzywa sztuczne i guma. Najczęściej spotykane to: lateks, neopren, winyl (PCV), nitryl, PVA.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze rękawic chroniących przed czynnikami mechanicznymi?

Rękawice chroniące przed czynnikami mechanicznymi podlegają normie EN 388, obejmującej obtarcia, przecięcia i przekłucia. Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi wykonywane są zazwyczaj ze skór i tkanin, tkanin powlekanych tworzywem sztucznym lub też kauczukiem. Grupę tą wzbogacają też rękawice dziane z różnego rodzaju przędz, między innymi: poliester, bawełna, stylon, polietylen, włókno szklane oraz przędze mieszane wytworzonych z udziałem wyżej wymienionych surowców.
Norma EN388 stosowana jest dla wszystkich typów rękawic w zakresie zagrożeń fizycznych i mechanicznych przez ścieranie, przecięcie ostrym przedmiotem, rozdzieranie i przekłucie. Nie ma natomiast zastosowania do rękawic odpornych na wibracje.
Na rękawicach tych znajdować powinny się następujące oznaczenia:
A Odporność na ścieranie (od 0 do 4), oznaczona przez ilość cykli koniecznych do wykonania, aż do przekłucia próbki produktu,
B Odporność na przecięcie ostrym narzędziem (od 0 do 5), którą określa ilość cykli niezbędnych do przecięcia próbki przy stałej prędkości,
C Odporność na rozdzieranie (od 0 do 4), siła minimalna niezbędna do rozdarcia próbki,
D Odporność na przekłucie (od 0 do 4), siła niezbędna do przekłucia próbki przy użyciu znormalizowanego stalowego trzpienia.

Jak wybrać rękawice chroniące przed czynnikami termicznymi?

Rękawice sklasyfikowane w tej grupie – rękawice termoodporne czyli chroniące przed czynnikami termicznymi ulegają dodatkowo podziałowi na rękawice chroniące przed gorącymi czynnikami termicznymi i rękawice chroniące przed zimnem.
Rękawice chroniące przed gorącymi czynnikami to takie, które mają na celu ochronę rąk pracownika przed gorącem/ogniem występującym na stanowisku pracy w jednej bądź nawet w kilku postaciach, takich jak:

• otwartego płomienia,
• ciepła konwencyjnego,
• kontaktu z gorącym przedmiotem,
• drobnych rozprysków stopionych metali,
• promieniowania cieplnego,
• dużych ilości płynnego metalu.

Rękawice chroniące przed zimnem mają za zadanie zapewnienia odpowiedniej temperatury skóry rąk, podczas wykonywania prac w niskiej temperaturze lub kontaktu z zimnymi powierzchniami. Do rękawic chroniących przed zimnem zaliczamy wszystkie te, które chronią ręce pracownika przed zimnem występującym na stanowisku pracy w jednej lub kilku postaciach, takich jak:

• odporność na zimno kontaktowe,
• odporność na zimno konwekcyjne,
• przenikanie wody.

Na co potrzeć wybierając rękawice chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym?

Rękawice elektroizolacyjne chronią ręce pracownika przed porażeniem prądem elektrycznym. Podstawową normą określającą te rękawice jest norma PN-EN 60903:2006.
Rękawice elektroizolacyjne stosuje się przy pracach pod napięciem, tak by ochronić dłonie przed porażeniem prądem elektrycznym do 1kV. Jeśli napięcie wynosi powyżej 1kV, mogą być używane jedynie jako sprzęt pomocniczy. Oznacza to, że są tylko dodatkowym zabezpieczeniem, przy węzłowych zabezpieczeń technicznych. Pamiętać należy, że rękawice chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym powinny mieć mankiet.
Klasy rękawic 00, 0, 1, 2, 2, 4 w zależności od wartości napięcia.
Zgodnie z normą PN-EN 60903:2006 wyróżnia się dwa rodzaje rękawic:

• rękawice izolacyjne pięcio- i trzypalcowe do stosowanie wraz ze skórzanymi rękawicami zakładanymi na nie (rękawice izolacyjne),
• rękawice izolacyjne pięcio- i trzypalcowe do samodzielnego stosowania, bez dodatkowych rękawic. Zapewniają równocześnie ochronę przed porażeniem prądem i czynnikami mechanicznymi (rękawice kompozytowe).

Rękawice do prac pod napięciem, mając na uwadze właściwości specjalne, dzielimy na kategorie:
A – rękawice odporne na działanie kwasu,
H – rękawice odporne na działanie oleju,
Z – rękawice odporne na działanie ozonu,
M – rękawice o zwiększonej odporności mechanicznej,
R – rękawice odporne na działanie kwasu, oleju, ozonu,
C – rękawice odporne na działanie skrajnie niskiej temperatury.
Gdy rękawice oznaczone są kolorami, to kolor podwójnego trójkąta zgodny powinien być z następującym kodem:
klasa 00 – kolor beżowy,
klasa 0 – kolor czerwony,
klasa 1 – kolor biały,
klasa 2 – kolor żółty,
klasa 3 – kolor zielony,
klasa 4 – kolor pomarańczowy.

Jak wybrać rękawice antyelektrostatyczne?

Rękawice antyelektrostatyczne są to rękawice przeznaczone do stosowania w atmosferze zagrożonej wybuchem. Właściwości antyelektrostatyczne potwierdzają badania dla odzieży ochronnej antyelektrostatycznej (EN 1149-1, 2,3). Nie istnieje oddzielna norma zharmonizowana określająca wymagania i metody badań właściwości elektrostatycznych dla rękawic. Właściwości antyelektrostatyczne zazwyczaj stanowią dodatkową cechą, zwykle dotyczącą rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi i urazami mechanicznymi.

Jak przygotować się do zakupu rękawic antywibracyjnych?

Rękawice antywibracyjne chronią ręce pracownika przed drganiami mechanicznymi różnych częstotliwości. Hamują transmisje drgań z uchwytów narzędzi wibracyjnych do rąk operatorów tychże urządzeń. Stosowanie ich zabezpiecza przed powstaniem trwałych zmian chorobowych w organizmie, zwanych zespołem wibracyjnym. Rękawice można uznać za antywibracyjne jeśli spełniają jednocześnie poniższe kryteria:
- nie wzmacniają drgań przekazywanych z rękojeści na dłoń operatora w zakresie częstotliwości 32-200 Hz,
- redukują równolegle drgania w zakresie częstotliwości 200-1250 Hz do wartości mniejszych niż 60% wartości drgań mierzonych na dłoni operatora, gdy pracuje bez rękawicy.

Podsumowanie

Jak widać, o doborze rękawic ochronnych decyduje wiele różnego rodzaju czynników, właściwości i parametrów. Odpowiedni dobór nie jest taki prosty jakby mogło się wydawać. Rynek BHP obfituje w szeroki wybór rękawic ochronnych. Czy potrafimy je prawidłowo dobrać, aby zapewniały wysoki stopień bezpieczeństwa?

Rękawice, rękawy, zarękawki i wiele innych artkułów BHP znajdziecie Państwo na www.bezpieczenstwo-bhp.pl