SZKOLENIE BHP – KOMPENDIUM WIEDZY

Pracodawca zobowiązany jest do organizowania szkolenia BHP. To na nim ciąży obowiązek informacyjny w tym zakresie. Częstotliwość oraz formę szkoleń warunkuje rodzaj pełnionego przez pracownika stanowiska. Stanowiska robotnicze i nierobotnicze, stanowiska biurowe, pracownicy inżynieryjno-techniczni, to nie tylko podział zadań i kompetencji ale też różnice dotyczące badań czy szkoleń pracowniczych.

Z przepisów Kodeksu pracy jasno wynikają obowiązki pracodawcy związane z przeprowadzaniem szkoleń BHP przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy.

Szkolenie pracowników w zakresie BHP

Przez kogo organizowana i prowadzona może być działalność szkoleniowa w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy?
Działalność szkoleniowa w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy organizowana i prowadzona może być przez:

• pracodawców,
• jednostki organizacyjne, które prowadza działalność szkoleniową w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przepisy nie określają żadnych szczegółowych wymagań w zakresie kwalifikacji szkoleniowców. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. mogą one być prowadzone przez specjalistów, posiadających w tym zakresie odpowiednie doświadczenie zawodowe, zasób wiedzy, jak również przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów. Konstrukcja prawna w tej kwestii jest bardzo ogólna, dlatego przyjąć można, że najważniejsza jest dobra znajomość omawianego przez wykładowcę tematu.

Czym jest jednostka organizacyjna?

Jednostki organizacyjne, uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy na podstawie przepisów o systemie oświaty to:

• szkoły ponadgimnazjalne,
• jednostki badawczo-rozwojowe,
• szkoły wyższe albo inne placówki naukowe,
• placówki kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy,
• osoby prawne lub fizyczne, które prowadzą działalność oświatową na zasadach określonych przepisami o swobodzie działalności gospodarczej, jeśli prowadzą one działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Cel szkolenia BHP

Jakie są główne cele szkolenia BHP?

Główne cele szkolenia BHP to:

• zdobycie umiejętności związanych z bezpiecznym wykonywaniem pracy,
• zapoznanie się z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
• orientacja w czynnikach środowiska pracy.

Pracodawca zobowiązany jest do określonych przepisami działań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Do takich obowiązków należą szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenie przeprowadzane jest po podpisaniu umowy o pracę, jednak jeszcze przed jej podjęciem i rozpoczęciem pracy na zajmowanym stanowisku, tzw. szkolenie stanowiskowe. Pracodawca pod żadnym pozorem nie powinien dopuścić do pracy pracownika nie posiadającego wystarczającej wiedzy w zakresie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek szkoleń obejmuje zarówno szkolenia wstępnego, jak również szkoleń okresowych. Na pracodawcy ciąży też obowiązek wydania szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących BHP, tych ogólnych i tych mających związek z pracą na konkretnym stanowisku.

WAŻNE! Ogromną rolę dla skuteczności szkolenia BHP odgrywa sposób przekazywania wiedzy pracownikowi, ponieważ to właśnie na wiedzy zdobytej podczas szkolenia będzie on bazował wykonując pracę w firmie.

Obowiązki pracodawcy w zakresie szkolenia BHP

Pracodawca jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia pracownika przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca, jak również osoba kierująca pracownikami zobowiązani są znać przepisy stanowiące o ochronie pracy, w tym przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jakie obowiązki w zakresie szkoleń BHP spoczywają na pracodawcy?

Pracodawca zobowiązany jest:

• odbyć szkolenie BHP w dziedzina niezbędnej do wykonywania ciążących na nim obowiązków oraz powtarzać je okresowo,
• na własny koszt, w czasie pracy przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania obowiązków służbowych, przeszkolić go w zakresie BHP, a następnie prowadzić w tym zakresie szkolenia okresowe,
• zapewnić pracownikowi odbycie szkolenia, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, w tym przekazanie mu informacji oraz instrukcji odnoszących się do zajmowanego stanowiska.

WAŻNE! Nie wolno dopuścić do pracy pracownika, do której wykonania nie posiada on niezbędnych umiejętności i kwalifikacji, jak również dostatecznej znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jakie obowiązki w zakresie szkoleń BHP spoczywają na pracowniku?

Pracownik obowiązany jest do potwierdzenia na piśmie zapoznania się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenia BHP – jakie są ich rodzaje?

Tak jak już wspomnieliśmy, pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikowi przeszkolenia
w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenia dzielimy na:

• szkolenie wstępne – przeprowadzane przed dopuszczeniem pracownika do pracy na danym stanowisku
• szkolenia okresowe.

Szkolenie wstępne BHP

Szkolenie wstępne, jak sama nazwa wskazuje to pierwsze szkolenie BHP. Kogo dotyczy ten obowiązek?

Wstępne szkolenie BHP przejść muszą:

• nowi pracownicy,
• studenci/praktykanci w miejscu odbywania praktyk,
• uczniowie szkół zawodowych, zatrudnieni w celu przyuczenia do zawodu.

WAŻNE! Jeśli zdarzy się, że nowy pracownik przeszedł szkolenie wstępne u poprzedniego pracodawcy, a teraz, w nowej firmie obejmuje takie same obowiązki, może być zwolniony ze wstępnego szkolenia BHP.

Cel szkolenia wstępnego

Celem instruktażu ogólnego jest zapoznanie uczestników z:

• podstawowymi przepisami BHP, zawartymi w Kodeksie pracy oraz dokumentach wewnętrznych firmy, takich jak regulamin pracy i układ zbiorowy,
• przepisami z zasadami bhp obowiązującymi w danym przedsiębiorstwie,
• zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Jak wygląda wstępne szkolenie BHP?

Wstępne szkolenie BHP obejmuje instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy. Instruktaż ogólny dotyczy przepisów BHP obowiązujących ogólnie w firmie. Instruktaż stanowiskowy uczy bezpiecznego wykonywania konkretnych obowiązków.

Kto przeprowadza instruktaż ogólny?

Instruktaż ogólny przeprowadza pracownik służby bhp lub osoba, która wykonuje u pracodawcy zadania tej służby. Szkolenie to może prowadzić także pracodawca, jeśli sam wykonuje zadania służby bhp w swojej firmie.
Szkoleniowiec bhp powinien mieć odpowiednie przygotowanie merytoryczne oraz dydaktyczne do prowadzenia wykładów.
Instruktaż ogólny:

• musi trwać minimum 2 godziny zegarowe,
• nie może być przeprowadzony online,
• obejmuje nowo zatrudnionych pracowników, praktykantów i osób przyuczających się do zawodu.

Ustawa o szkoleniach BHP zaleca osobom prowadzącym szkolenie korzystanie z pomocy dydaktycznych, takich jak: filmy, folie do wyświetlania informacji, tablice, środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Instruktaż stanowiskowy BHP

Instruktaż stanowiskowy zapewniać powinien uczestnikom szkolenia zapoznanie się z:

• czynnikami środowiska pracy, które występują na zajmowanych przez nich stanowiskach,
• ryzykiem zawodowym mającym związek z wykonywaną pracą,
• sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie powodować mogą te czynniki,
• sposobami bezpiecznego wykonywania pracy na danym stanowisku.

Instruktaż stanowiskowy jest bardziej detaliczny niż szkolenie ogólne, ponieważ dotyczy zasad pracy na danym stanowisku. Czego podczas instruktażu stanowiskowego dowiadują się pracownicy?

Między innymi tego, z jakim ryzykiem zawodowym wiąże się ich praca. Poznają też sposoby ochrony przed zagrożeniami i metody bezpiecznego wykonywania pracy.

Kogo obowiązuje instruktaż stanowiskowy BHP?

Instruktaż stanowiskowy BHP obowiązuje:

• pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występują narażenia na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,
• pracowników przenoszonych na stanowiska,
• uczniów praktycznej nauki zawodu,
• studentów odbywających praktykę studencką.

Ile powinien trwać instruktaż stanowiskowy?

Nie ma dokładnych wskazań co do czasu trwania instruktażu. Zależy to od przygotowania zawodowego osoby zaczynającej pracę, od stażu pracy, a przede wszystkim od tego, jakie zagrożenia występują na tym stanowisku.
Ramowy program instruktażu stanowiskowego dzieli instruktaż na etapy:

• rozmowa wstępna instruktora z instruowanym pracownikiem,
• pokaz i objaśnienie przez instruktora czynności, które pracownik wykonywał będzie na swoim stanowisku oraz wskazanie bezpiecznych metod pracy,
• próbne wykonanie pracy przez pracownika przy koordynowaniu przez instruktora (to również czas na korektę i ewentualne uwagi),
• samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.

WAŻNE! Odbycie wstępnego szkolenia BHP musi być udokumentowane. Oznacza to, że po szkoleniu uczestnik podpisuje na piśmie, że przeszedł instruktaż ogólny i stanowiskowy. Fakt ten odnotowany zostaje też w aktach osobowych pracownika wraz z „kartą szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy”.

Jak długo jest ważne szkolenie wstępne BHP?

Szkolenie wstępne BHP dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych jest ważne maksymalnie 12 miesięcy. Osoby, które pracują na stanowiskach kierowniczych, muszą odbyć pierwsze szkolenie okresowe BHP po 6 miesięcach. Szkolenia okresowe dla robotników muszą być odnawiane nie rzadziej niż raz na 3 lata.
WAŻNE! Szkoleń okresowych BHP dla robotników nie można prowadzić online.
Szkolenia okresowe BHP przeprowadza się po to, by ugruntować wiedzę na temat bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie.

Szkolenie okresowe BHP

Szkolenia okresowe BHP przeprowadzane są po to, by utrwalić wiedzę na temat bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie. Odbywają się również dlatego, że przepisy BHP ulegają zmianie i trzeba o tym poinformować zarówno pracowników, jak i pracodawców.

Dla kogo przeprowadzane są szkolenia okresowe?

W zależności od typu szkolenia okresowego, może być ono przeprowadzane dla:

• pracodawców i innych osób kierujących pracownikami, w tym kierowników, mistrzów, brygadzistów,
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych,
• pracowników inżynieryjno-technicznych, w tym konstruktorów maszyn i urządzeń technicznych, technologów i organizatorów produkcji,
• pracowników służby bhp oraz innych osób wykonujących zadania tej służby.

Jak wygląda okresowe szkolenie BHP?

Szkolenie okresowe BHP to, tak naprawdę powtórka ze szkoleń wstępnych. Zdarzają się przypadki, w których można być z takiego kursu zwolnionym, np. gdy pracownik ma aktualne zaświadczenie o odbyciu szkolenia BHP u innego pracodawcy na tym samym stanowisku pracy. Wówczas program szkolenia jest podobny, więc nie trzeba odnawiać szkolenia.

Szkolenie okresowe BHP dla pracowników na stanowiskach robotniczych

Szkolenie okresowe BHP dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych ważne jest maksymalnie 3 lata. Jednak, gdy praca należy do szczególnie niebezpiecznych, gdzie ryzyko wypadku jest duże, szkolenie okresowe BHP przeprowadzić trzeba nie rzadziej niż raz w roku.
Pierwsze szkolenie okresowe BHP dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych powinno odbyć się już rok od momentu zatrudnienia.
Celem tego szkolenia jest przypomnienie pracownikom informacji dotyczących:

• przepisów i zasad BHP związanych z wykonywana pracą,
• zagrożeń związanych z wykonywaną pracą i metodami ochrony przed tymi zagrożeniami,
• postępowania w sytuacji wypadków i w sytuacjach zagrożenia.

Szkolenie okresowe BHP dla pracowników na stanowiskach robotniczych i inżynieryjno-technicznych

Obejmują:

• regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, uwzględniające przepisy związane z wykonywaną pracą:

- źródła prawa w dziedzinie ochrony pracy
- prawa i obowiązki pracowników i pracodawców w zakresie bhp oraz odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp
- ochrona pracy kobiet i młodocianych,

• zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi występującymi w procesach pracy oraz zasady i metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania na pracowników:

- określenie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowiskach pracy w tym: czynniki fizyczne, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne oraz czynniki psychofizyczne
- środki przeciwdziałające skutkom zagrożeń,

• zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń, w tym zasad udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku:

- pożaru – zapobieganie i gaszenie
- pierwsza pomoc w nagłych wypadkach,

• okoliczności i przyczyny szczególnych dla wykonywanej pracy wypadków przy pracy.

Czy umowa zlecenie wymaga szkolenia BHP?

Zgodnie z przepisami, pracodawca nie może dopuścić do wykonywania obowiązków zawodowych pracownika bez szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku umów cywilnoprawnych, które nie podlegają pod Kodeks pracy. Są jednak wyjątki. Zgodnie z orzeczeniem Departamentu Głównego Inspektora Pracy, obowiązek szkolenia BHP na umowie zlecenie zależy od warunków i rodzaju wykonywanej pracy. Oznacza to, że kiedy poziom zagrożenia w miejscu pracy jest na tyle wysoki, że zagrażać może życiu i zdrowiu zleceniobiorcy, to jest on zobowiązany odbyć szkolenie BHP dostosowane do rodzaju obejmowanego stanowiska. Oprócz tego, jeśli zleceniobiorca jest zatrudniony w tym samym zakładzie pracy, co pracownicy zatrudnieni na etacie, to powinien on znać i przestrzegać przepisów BHP na równi z nimi.

Szkolenie BHP dla prowadzących działalność jednoosobową

Co w przypadku osoby prowadzącej działalność jednoosobową?

Zgodnie z przepisami, osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowi organizowania dla siebie szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podobnie sprawa wygląda, w przypadku, kiedy w prowadzeniu jednoosobowej działalności pomagają mu osoby z pierwszej grupy pokrewieństwa.
WAŻNE! Sytuacja zmienia się, gdy przedsiębiorca zatrudni chociaż jednego pracownika na umowę pracę, wtedy bowiem staje się pracodawcą.

Czy szkolenie BHP powinno zakończyć się testem?

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, każde szkolenie okresowe BHP zakończyć powinno się testem sprawdzającym. Jest on dowodem na to, iż pracownik w przyswoił wiedzę z zakresu BHP i może przystąpić do pracy. Ustawodawca nie wskazał, w jakiej formie wiedza uczestnika szkolenia ma być sprawdzana. Najczęściej wybiera się formę testu jednokrotnego wyboru. To prosta forma, dzięki której każda szkolona osoba będzie w stanie wskazać poprawne rozwiązanie i szybko otrzyma wynik testu. Prawidłowe wykonanie testu BHP po szkoleniu okresowym da możliwość wydanie zaświadczenia o odbytym szkoleniu bez względu na jego formę. Dotyczy to również samokształcenia kierowanego, czyli popularnej formy szkoleń BHP przez internet. Testy w tym wypadku sprawdzają się doskonale. Uczestnik szkolenia e-learningowe może dzięki temu szybciej je zakończyć, gdy uzna, że zna odpowiedzi na pojawiające się pytania.

Co grozi za brak szkoleń BHP – sankcje dla pracodawcy?

Z uwagi na obligatoryjność szkoleń BHP Kodeks pracy przewiduje sankcje dla pracodawcy za brak przeszkolenia pracowników. Weryfikowaniem aktualności szkoleń bhp zajmuje się Państwowa Inspekcja Pracy. W przypadku stwierdzenia braku szkoleń z zakresu BHP pracodawcy grozi wysoka kara finansowa od 1 tys. do 30 tys. złotych.
WAŻNE! Pracownik może odmówić świadczenia pracy w przypadku, kiedy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika.

Niepoddanie się szkoleniu BHP – konsekwencje dla pracownika

W stosunku do osoby, nie poddającej się szkoleniom BHP pracodawca może wyciągnąć konsekwencje. Pamiętajmy, że szkolenia BHP odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy, a niestawiennictwo się na szkoleniu BHP jest niestawiennictwem się w pracy. Pracodawca może wyciągnąć konsekwencje w postaci upomnienia pracownika lub nagany, jak również pociągnąć pracownika do odpowiedzialności finansowej.

Nadzór i kontrola

Kto sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy?

Nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy sprawują:

• Najwyższa Izba Kontroli
• Państwowa Inspekcja Pracy
• Prokuratura.

Kto sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy?

Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy sprawuje:

• Państwowa Inspekcja Sanitarna
• Państwowa Inspekcja Pracy
• Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.

Podsumowanie

Od wiedzy zdobytej w trakcie szkolenia BHP zależy bezpieczeństwo:

• samego szkolonego,
• osób z nim współpracujących
• innych obecnych na terenie zakładu pracy.