Co to jest dodatek szkodliwy i czy jest obowiązkowy dla pracodawcy?

Kiedy pracownik otrzymuje dodatek szkodliwy?

Dodatek szkodliwy jest w pewnym sensie rekompensatą za pracę w trudnych i niebezpiecznych dla zdrowia i życia warunkach. Zostaje przyznany, gdy praca ma negatywny wpływ na zdrowie albo życie zatrudnionych osób. Co to oznacza w praktyce i kiedy wypłacane są pieniądze? Czy jest to obligatoryjne dla pracodawcy?

Higieniczne warunki pracy a dodatek szkodliwy dla pracownika

Odzież robocza, rękawice ochronne czy ochrona słuchu stanowią obowiązek pracodawcy wobec zatrudnionych osób. Jednak dodatek szkodliwy zostaje dodany do wynagrodzenia, gdy pracownik wykonuje swoje obowiązki z wykorzystaniem substancji toksycznych, szkodliwych czynników chemicznych, promieniowania, hałasu albo w trudnych warunkach atmosferycznych. Dodatek jest traktowany jako rekompensata za pracę w narażeniu na czynniki, które w dłuższej perspektywie czasu pogorszą ich stan zdrowia. 

W praktyce dodatek otrzymują zazwyczaj osoby zatrudnione w:

• przemyśle chemicznym, 
• górnictwie, 
• na produkcji energetycznej, 
• w branży metalurgicznej, 
• w przemyśle ciężkim. 

Ustawy, przepisy albo umowy zbiorowe pracy, jakich trzeba przestrzegać w danym kraju nie wyznaczają, komu przysługuje dodatek szkodliwy oraz jego wysokość. Przepisy mogą obligować pracodawcę do wykonania oceny i pomiarów czynników szkodliwych w celu wyznaczenia, czy konkretna osoba jest narażona na szkodliwe czynniki. Po spełnieniu kryteriów i kontynuowaniu pracy w szkodliwych warunkach, przyznana zostaje pracownikowi rekompensata oraz przejście na wcześniejszą emeryturę. 

Czy dodatek za pracę w szkodliwych warunkach jest obowiązkowe dla pracodawcy?

Obowiązek regulowania dodatku z tytułu pracy w szkodliwych warunkach wynika z przepisów, jednak w wybranych przypadkach pracodawca zostaje objęty samoistnym świadczeniem pieniężnym na rzecz pracowników. Dokładną wysokość wyznacza minister właściwy do spraw pracy i zazwyczaj wynika z rodzaju oraz stopnia narażenia na szkodliwe czynniki. Istotna jest także częstotliwość narażenia na dany czynnik. 

Szkodliwe warunki pracy – co należy do nich zaliczyć?

Szkodliwe warunki pracy to warunki, gdzie pracownicy mają do czynienia z czynnikami, które mogą mieć negatywny wpływ na ich zdrowie albo bezpieczeństwo. W praktyce oznacza to różnorodne substancje chemiczne, biologiczne, fizyczne, do których zaliczamy:

• substancje toksyczne (substancje chemiczne wykazujące szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka): pestycydy, chemikalia przemysłowe, metale ciężkie, rozpuszczalniki organiczne, które mogą powodować zatrucia, podrażnienia skóry, układu oddechowego lub inne choroby i inne substancje, 
• pyły i dymy – jeżeli w miejscu pracy pojawiają się pyły, dymy, aerozole, wzrasta ryzyko uszkodzenia płuc, alergii lub innych problemów zdrowotnych, 
• hałas – jeżeli hałas przekracza dopuszczalne normy, może stać się powodem do uszkodzenia słuchu, trudności ze snem, wywołać stres albo wpłynąć niekorzystnie na koncentrację, 
• promieniowanie – wykonując pracę w zakładach przemysłowych, laboratoriach medycznych lub innych miejscach, gdzie występuje promieniowanie jonizujące lub niejonizujące zwiększa się ryzyko pogorszenia stanu zdrowia na skutek uszkodzenia tkanek, nowotworów albo innych poważnych zachorowań, 
• niekorzystne warunki fizyczne – osoba wykonująca swoje obowiązki w wysokiej albo niskiej temperaturze, dużej wilgotności, w warunkach wysokiego ciśnienia oprócz pogorszenia stanu zdrowia ma wpływ także na komfort zatrudnionych osób. 

Dodatek szkodliwy – co jeszcze warto wiedzieć?

Stan prawny, który obowiązuje w naszym kraju obliguje pracodawcę do chronienia zdrowia i życia zatrudnionych osób, a także zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W praktyce pracownikom przekazywane są dobrej jakości rękawice nakrapiane czy rękawice neoprenowe. Dochodzi do tego również ochrona dróg oddechowych i pozostałych narządów. 

Przepisy wyznaczone przez ustawodawcę mają na celu mobilizację pracodawcy do możliwego usunięcia albo ograniczenia zagrożeń i zabezpieczenia zatrudnionych osób przed nimi. Celem przepisów nie jest wypłacanie pieniędzy za pracę wykonywaną w niekorzystnych warunkach. Ochrona zdrowia powinna być znacznie ważniejsza i pamiętać powinien o tym każdy pracownik. 

W tym miejscu trzeba jednak podkreślić, że regulowanie dodatku szkodliwego na rzecz pracowników nie zwalnia pracodawcę od obowiązku zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. 

Jak już podkreślaliśmy, wypłata dodatku szkodliwego jest uzależniona od warunków pracy, a także stopnia narażenia na czynniki niebezpieczne dla zdrowia i życia. Wysokość dodatku zależy od minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na godzinę pracy. Trzeba jednak zaznaczyć, że to jedna z dostępnych opcji, gdyż nie ma przeciwwskazań, aby zastosować inne stawki. 

Oczywiście, to sam pracodawca podejmuje decyzję, czy konkretna osoba otrzyma dodatek, czy nie zostanie mu przyznany. Wyznacza on także wysokość, gdyż nie warunkują tego obowiązujące przepisy. 

Decyzję można, ale nie trzeba przeanalizować ze związkami zawodowymi albo przedstawicielami pracowników. Wynika to z obowiązków przepisu Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca musi skonsultować z pracownika albo ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. 

W tym miejscu dodatkowo trzeba zaznaczyć, że pracownik, który przebywał na urlopie albo na zwolnieniu lekarskim otrzymuje mniejszy dodatek, gdyż nie przebywa wtedy w miejscu pracy, co oznacza, że nie ma styczności ze szkodliwymi czynnikami. 

Podsumowanie

Obowiązkiem pracodawcy jest dbać o życie, zdrowie i bezpieczeństwo zatrudnionych osób. W tym celu wykorzystują rękawice robocze, rękawice ochronne, okulary ochronne i wiele innych środków ochrony osobistej. Jeżeli praca odbywa się w szczególnie uciążliwych warunkach, część pracowników otrzymuje dodatek szkodliwy. Jednak pojawia się pytanie, czy nie lepiej wykorzystać te środki na zapewnienie bezpieczniejszych warunków w miejscu pracy i zadbać o zdrowie zatrudnionych osób? Niewielkie kwoty podnoszące wynagrodzenie nie przyniosą znaczącej różnicy dla pracowników, a ograniczenie czynników ryzyka już tak.