Jak traktować ciężarną pracownicę?

Ciężarna pracownica ma szereg uprawnień, które wynikają z obowiązujących przepisów. Zapoznanie się z nimi jest obligatoryjne dla każdego pracodawcy. Znajomość przepisów jest w tej sprawie kluczowa. O jakich zasadach mowa? Z jakimi czynnikami zagrożenia i w jakich porach kobiety w ciąży nie mogą pracować? 

Zakaz rozwiązania umowy o pracę

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracodawca nie może rozwiązać bądź wypowiedzieć umowy o pracę, jeżeli zatrudniona pracownica jest w ciąży albo przebywa na urlopie macierzyńskim — zgodnie z art. 177 kodeksu pracy.

Można wskazać szereg wyjątków od przedstawionych zasad, które upoważniają do rozwiązania umowy, mimo powszechnie obowiązujących przepisów:

• rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy, 
• zatrudnienie w ramach umowy o pracę na okres próbny, który jest krótszy niż jeden miesiąc, 
• ogłoszenie upadłości bądź likwidacji pracodawcy.

Zakaz pracy w porze nocnej i godzinach nadliczbowych

Jak już wspomnieliśmy, kobiety w ciąży podlegają szczególnej ochronie, co oznacza, że nie mogą pracować w godzinach nocnych i nadliczbowych. Jest to całkowicie zabronione, nawet jeżeli pracownica wyrazi zgodę czy chęć (zgodnie z art. 178 Kodeksu pracy). Nieprzestrzeganie niniejszych przepisów wiąże się z nałożeniem na przedsiębiorcę sankcji karnych. 

Maksymalny czas pracy kobiety ciężarnej wynosi 8 godzin na dzień. 

Jeżeli zgodnie z zawartą umową, pracownica wykonuje swoje obowiązki w nocy, pracodawca ma obowiązek zmodyfikować rozkład czasu pracy i dostosować do obowiązujących przepisów. W sytuacji, gdy taka zmiana nie jest możliwa, ciężarna pracownica musi zostać oddelegowana do pracy w innym dziale, który świadczy pracę w ciągu dnia – to bardzo istotne. W sytuacji, kiedy wynagrodzenie na nowym stanowisku jest niższe, kobieta w ciąży otrzymuje dodatek wyrównawczy. Oznacza to, że nie może wykonywać pracy w mniej korzystnych warunkach oraz za niższe wynagrodzenie ze względu na swój stan. 

Zakaz delegacji i zatrudnienia w przerywanym systemie czasu pracy

W dalszej kolejności pracownica w ciąży nie może zostać oddelegowana do wyjazdu w delegację, nawet jeżeli sama wyrazi taką chęć. 

Zabrania się także powierzania obowiązków w ramach przerywanego systemu czasu pracy, z jednym wyjątkiem – pracownik wyraził zgodę.

Zwolnienie od pracy na czas badań lekarskich

W sytuacji, gdy kobieta w ciąży nie jest w stanie odbyć badań lekarskich poza godzinami, kiedy wykonuje swoje obowiązki zawodowe, pracodawca jest zobligowany do wydania zgody na opuszczenie miejsca pracy (zgodnie z art. 185 Kodeksu pracy). W czasie, kiedy ciężarna odbywa badania lekarskie związane z ciążą, otrzymuje takie samo wynagrodzenie, jakby przebywała na urlopie (z jednym wyjątkiem, a mianowicie składniki wynagrodzenia wyznaczane w przeciętnej wysokości liczone są z miesiąca, kiedy wystąpiło zwolnienie od pracy). 

Ochrona kobiet w ciąży a prace szkodliwe

Ochronie kobiet w ciąży podlegają nie tylko kobiety w ciąży, ale także czynności, które są przez nich wykonywane. Wykaz prac został poszerzony 1 maja 2017 roku i obowiązuje do dziś. 

Za prace szkodliwe określone zostają następujące czynności:

• praca przy komputerze powyżej 8 godzin dziennie – maksymalny czas pracy kobiety ciężarnej z komputerem nie może przekroczyć 8 godzin i jednorazowo 50 minut. Odliczając przerwy i maksymalny jednorazowy czas pracy, przyszłe mamy nie mogą pracować dłużej niż 6 godzin i 40 minut dziennie z komputerem, 
• praca w pozycji stojącej powyżej 3 godzin dziennie – dodatkowo ciężarna w pozycji stojącej nie może pozostawać dłużej niż 15 minut, a po wykorzystaniu tego czasu, ciężarna musi odbyć 15-minutową przerwę, 
• podnoszenie i przenoszenie przedmiotów, których masa przekracza 3 kg, 
• przewożenie ładunków na jednokołowym lub wielokołowym wózku poruszanym ręcznie,
• praca w wymuszonym rytmie,
• praca na wysokości — poza podwyższeniami posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem,
• praca w warunkach narażenia na drgania, 
• praca w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące, 
• praca w wykopach, a także zbiornikach, kanałach i kopalniach.

Reasumując, pracownice w ciąży mają dodatkowe prawa i możliwości, o których musi pamiętać każdy pracodawca. Jednakże, w celu potwierdzenia stanu, konieczne jest dostarczenie do zakładu pracy zaświadczenia lekarskiego, które potwierdza ciążę kobiety. 

Czynniki szkodliwe dla kobiet w ciąży

Jeżeli w miejscu pracy występuje ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, toksoplazmą, pałeczką listeriozy i innymi niebezpiecznymi chorobami/wirusami, które zagrażają nie tylko zdrowiu pracownicy, ale i dziecka praca nie może być kontynuowana. 

Trzeba podchodzić bardzo ostrożnie do pracy ze zwierzętami, szczególnie gdy mogą przenosić poważne choroby i wywoływać inne niekorzystne skutki uboczne. Większość pracownic zostaje przeniesione na inne stanowisko. 

Można wymienić też szkodliwe substancje chemiczne, z którymi kobiety w ciąży nie powinny mieć styczności. W praktyce oznacza to przede wszystkim czynniki rakotwórcze, ale także produkty, w których występują związki organiczne i nieorganiczne, rtęć i inne dodatki. 

Jeżeli w miejscu pracy występują rozpuszczalniki organiczne, w których poziom stężenia przekracza 1/3 najwyższych dopuszczalnych stężeń, praca na danym stanowisku również nie może być kontynuowana. 

W celu sprawdzenia, czy praca w danym miejscu albo na konkretnym stanowisku nie stanowi ryzyka dla zdrowia kobiety, jak i dziecka warto porozmawiać z lekarzem prowadzącym, specjalistą ds. bhp, a nawet pracodawcą. 

W jaki sposób zabezpieczać pracownice w ciąży?

Hurtownia BHP to miejsce, w którym należy rozpocząć poszukania odpowiedniej odzieży zarówno dla pracownic w ciąży, jak i pozostałych zatrudnionych osób. Pamiętajmy, jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych warunków w miejscu pracy i ochrona zatrudnionych osób. Odzież robocza chroni w różnorodnych warunkach, czyli zabezpiecza zarówno przed zabrudzeniem, jak i substancjami chemicznymi i ostrymi przedmiotami. Rękawice ochronne są szczególnie przydatne. Przypomnijmy, że rękawice robocze chronią głównie przed zabrudzeniem, a nie przed niebezpiecznymi substancjami czy czynnikami. 

Buty robocze doskonale zabezpieczają stopy – nie ma znaczenie, czy jest to kobieta w ciąży, inna pracownica czy też zatrudniony pracownik. Warto uwzględnić także takie dodatki i akcesoria, jak kaski ochronne czy okulary ochronne, które zabezpieczają przed najpoważniejszymi zagrożeniami i czynnikami ryzyka. Mając odpowiednią odzież, obuwie i akcesoria pracownik chętnie przychodzi do pracy, gdyż wie, iż pracodawcy zależy na jego zdrowiu i życiu, a z kolei pracodawca unika absencji zatrudnionych osób i częstej rotacji.