KONSEKWENCJE DLA PRACODAWCY ZA NIEWYPEŁNIENIEM OBOWIĄZKÓW Z ZAKRESU BHP

Niewypełnianie obowiązków przez pracodawcę z zakresu bhp doprowadzić może także w niektórych sytuacjach do powstrzymania się pracownika od pracy. Dotyczy to jednak tylko skrajnych przypadków, w których nieprawidłowości prowadziłby do zagrożeń życia lub zdrowia pracownika czy osób postronnych.

Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy?

Obowiązki ogólne:

• pracodawca jest obowiązany do ochrony zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy właściwym wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
• pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny w przedsiębiorstwie. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie mają wpływu obowiązki pracowników w dziedzinie BHP oraz zlecenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza firmy.

Jak wyglądają szczegółowe obowiązki pracodawcy?
Pracodawca w szczególności obowiązany jest do:

• organizowania pracy w sposób, który zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy, uwzględniając:
• wymagania dotyczące charakteru prac podczas wykonywania, których niezbędna jest szczególna sprawność psychofizyczna (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, Dz. U. 1996 r. nr 62, poz. 287), i tak np.:

- prace przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, które podlegają pełnemu dozorowi technicznemu
- prace przy obsłudze platform hydraulicznych i podnośników
- prace przy środkach toksycznych i materiałach łatwo palnych

• wymagania dotyczące prac na wysokości
• wymagania obejmujące ręczne prace transportowe Dz.U. z 2000 r. Nr 26, poz. 313 ze zm.,
• zapewnienia respektowania w przedsiębiorstwie przepisów oraz zasad bhp oraz wydawania poleceń usunięcia stwierdzonych uchybień, w tym zakresie oraz kontrolowania ich wykonania,
• reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dostosowywania środków podejmowanych celem podnoszenia jakość istniejącego już poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc przy tym pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
• deklaracji rozwoju jednolitej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, przy jednoczesnym uwzględnieniu organizacji pracy, zagadnień technicznych, itp.,
• uwzględnienia ochrony zdrowia młodocianych, kobiet w ciąży, matek karmiących piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,
• zapewnienia środków niezbędnych do:

- udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach
- zwalczania pożarów,

• znajomości, w niezbędnym zakresie przepisów o ochronie pracy, w tym zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• informowania pracowników o występujących w firmie zagrożeniach dla zdrowia i życia,
• komunikowania pracowników o działaniach ochronnych podjętych w celu wyeliminowania bądź ograniczenia zagrożeń,
• wyznaczenia pracowników do udzielania pierwszej pomocy,
• zaznajomienia pracowników z zakresem ich obowiązków, przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego, przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem ich do pracy oraz zapewnienie szkoleń okresowych,
• informowania zatrudnionych o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniami,
• zapewnienia pomieszczenia pracy właściwego do rodzaju wykonywanych prac i liczby osób świadczących pracę,
• wyposażenia stanowiska pracy w maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia pracy, które zapewniają bezpieczne warunki pracy, przy uwzględnieniu zasad ergonomii,
• wyposażać maszyny, urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy w odpowiednie środki ochrony zbiorowej,
• zaopatrzenia pracowników w nieodpłatne środki ochrony indywidualnej, takie jak odzież robocza i obuwie robocze

Czym grozi naruszenie praw pracowników?

Za naruszenie praw pracowników wynikających z przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy może grozić odpowiedzialność:

• wykroczeniowa (art. 283 Kodeksu pracy) przewiduje ogólną odpowiedzialność pracodawcy lub osób kierujących pracownikami za niedopełnienie obowiązków związanych z bhp
• karna (art. 220 i 221 Kodeksu karnego) w przypadku szczególnie drastycznych naruszeń w zakresie bhp pracodawca, jak również osoba kierująca pracownikami może ponieść odpowiedzialność karną
• cywilna (art. 415-449 Kodeksu cywilnego) – przepisem fundamentalnym za odpowiedzialność cywilną z tytułu czynów niedozwolonych jest art. 415: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Kiedy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy?

Jeżeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika lub wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem osobom postronnym, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy. W świetle art. 210 § 1 Kodeksu pracy musi jednak niezwłocznie zawiadomić o tym przełożonego. W sytuacji gdy powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy nie powoduje usunięcia zagrożenia, pracownik ten ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia.
Sytuacja, w której pracodawca:
- nie wypełnia swoich obowiązków
- warunki pracy nie odpowiadają przepisom
- wykonywanie pracy stwarza realne zagrożenie
pracownik powstrzymać może się od wykonywania pracy. Sytuacja taka zostać może uznana za ciężkie naruszenie przez pracodawcę fundamentalnych obowiązków wobec pracownika, a co za tym idzie skutkować może rozwiązaniem przez pracownika stosunku pracy bez wypowiedzenia, z winy pracodawcy na podstawie art. 55 § 11 Kodeksu pracy.

Jakie przepisy Kodeksu pracy dają pracownikowi podstawy do powstrzymania się od pracy?

Kodeks pracy daje pracownikowi szerokie podstawy do powstrzymania się od pracy w sytuacji niezapewnienia przez pracodawcę odpowiednich warunków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podzielić je można na dwa kryteria:

• wewnętrzne – art. 210 § 4 Kodeksu pracy, w sytuacji gdy stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób,
• zewnętrzne – art. 210 § 1 Kodeksu pracy, w sytuacji gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wywoływać mogą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub w sytuacji gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

WAŻNE! Powstrzymanie się od pracy i oddalenie się z miejsca jej wykonywania nie dotyczy pracownika, którego pracowniczym obowiązkiem jest ratowanie ludzkiego życia czy mienia.