Lekceważenie przepisów bhp przez pracodawców – konsekwencje

Skutki uboczne nieprzestrzegania przepisów bhp

Wśród wielu praw i obowiązków pracownika i pracodawcy występuje obowiązek przestrzegania przepisów bhp. Jeżeli ta zasada nie jest respektowana, należy spodziewać się poważnych konsekwencji. Na co narażają się strony? Odpowiedź znajduje się w dzisiejszym artykule.

Przepisy bhp

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest zagwarantowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W praktyce oznacza to właściwe przygotowanie miejsca pracy dla wszystkich zatrudnionych osób. Obowiązkiem pracowników jest przestrzeganie wyznaczonych zasad, dzięki czemu ryzyko utraty zdrowia i życia podczas wykonywania powierzonych obowiązków zostaje zminimalizowane.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że pracodawca nie może samodzielnie wyznaczać przepisów i zasad, gdyż zostają one opracowane przez ustawodawcę, a ich przestrzeganie jest obligatoryjne. Odnosi się to do głównie do oznaczonych profesji, w których pracownicy mają kontakt z substancjami niebezpiecznymi dla ludzi, co w praktyce oznacza kopalnie, hale produkcyjne i wiele innych.

Obowiązki bhp pracodawcy

Jeżeli przedsiębiorca zatrudnia co najmniej jednego pracownika, ma obowiązek:

  • organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,
  • dbać o wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej (rękawice robocze, okulary ochronne, kaski ochronne i inne) oraz ich używanie w sposób zgodny z przeznaczeniem,
  • dbać o organizację, przygotowanie i prowadzenie prac ze wzięciem pod uwagę zabezpieczenia zatrudnionych osób przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami ściśle związanymi z warunkami, jakie panują w środowisku pracy,
  • zapewnić bezpieczny i higieny stan pomieszczeń pracy, a także wyposażenia technicznego i sprawność środków ochrony zbiorowej, a do tego ich używanie w sposób odpowiadający przeznaczeniu,
  • egzekwować respektowanie przez zatrudnione osoby przepisów i zasad bhp,
  • dbać o wykonywanie zaleceń lekarza, który sprawuje opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Trzeba jednak podkreślić, że pracodawca nie ma obowiązku samodzielnie realizować nałożonych na siebie obowiązków – może tego dokonać wyznaczona przez niego osoba, która sprawuje nadzór nad pracownikami. To niewątpliwa zaleta, szczególnie gdy w miejscu pracy zatrudnionych jest wiele osób, przez co przedsiębiorca nie ma możliwości samodzielnie wdrożyć zasad BHP.

Jakie obowiązki bhp ma pracownik?

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie narzuconych norm bezpieczeństwa i higieny pracy, a dokładnie:

  • znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz egzaminach sprawdzających,
  • wykonywać pracę zgodnie z przepisami i zasadami bhp, przestrzegać wydawanych poleceń i wskazówek przełożonych związanych z bhp,
  • dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
  • używać środków ochrony zbiorowej i środków ochrony indywidualnej (buty robocze, rękawice ochronne, odzież robocza i inne). Hurtownia bhp oferuje zarówno środki ochrony zbiorowej, jak i indywidualnej, więc to miejsce powinien odwiedzić każdy pracodawca,
  • brać udział we wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz innych zleconych badaniach lekarskich i równocześnie przestrzegać wskazań lekarskich,
  • bez żadnej zwłoki zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia bądź zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
  • współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kara za nieprzestrzeganie przepisów BHP dla pracodawcy

Jeżeli pracodawca nie przestrzega przepisów bhp, może spodziewać się nałożenia kary w wysokości od 1000 do maksymalnie 30 000 zł. W tym miejscu należy podkreślić, że w zakładzie pracy nie musi wcale dojść do wypadku na skutek braku stosowania regulacji bhp przez pracodawcę. Jeżeli pracodawca nie przestrzega przepisów, zasługuje na karę, gdyż naraża zatrudnione przez siebie osoby i odwiedzających.

Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy w miejscu pracy dojdzie do wypadku na skutek braku zapewnienia przez pracodawcę bezpieczeństwa i higieny pracy. W takiej sytuacji ciąży na nim obowiązek odszkodowawczy w stosunku do osoby, która została poszkodowana w zdarzeniu. Pracownik może domagać się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – warunkiem, który ma wpływ na wartość świadczenia, są okoliczności sprawy i ustalenia pokrzywdzonego.

Jeżeli pracodawca nie przestrzega przepisów bhp, może spodziewać się nałożenia na niego odpowiedzialności karnej, jeżeli wystąpi przestępstwo (do czego można zaliczyć, chociażby śmierć pracownika na skutek braku wprowadzenia wymaganych przepisów, które zapewniają bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a także związanego z tym wypadku).

Art. 220 Kodeksu karnego wskazuje, że każdy, na kogo nałożona jest odpowiedzialność za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku, co skutkuje narażeniem pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Nie podlega jednak karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bhp – pracownik

Jeżeli pracownik świadomie nie przestrzega przepisów bhp, dochodzi do naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, co daje pracodawcy prawo do:

  • zastosowania kary porządkowej,
  • rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (w tzw. trybie dyscyplinarnym) – ma miejsce zazwyczaj podczas regularnego naruszania zasad bhp albo poważnego jednorazowego zachowania, co doprowadziło albo mogło przyczynić się do poważnej szkody wśród innych zatrudnionych lub w samym zakładzie pracy.

Art. 108 § 1–2 kp  wskazuje, że za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej w organizacji i porządku w procesie pracy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:

  • karę upomnienia,
  • karę nagany.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Nie ma przeszkody do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia na podstawie tego samego zdarzenia, za które została nałożona na pracownika kara porządkowa, gdy waga tego przewinienia jest na tyle znacząca, że okoliczności i konsekwencje (nawet ewentualne) jego popełnienia uzasadniają przekonanie pracodawcy o niemożności dalszego zatrudniania pracownika. Rozwiązanie stosunku pracy nie stanowi bowiem sankcji porządkowej w rozumieniu art. 108 kp.

 

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, na podstawie tego samego zdarzenia, za które została nałożona na pracownika kara porządkowa. Pracodawca ma takie prawo w każdym przypadku, w którym waga naruszenia obowiązków jest na tyle znacząca, że uzasadnia przekonanie pracodawcy o niemożności dalszego zatrudnienia pracownika.