Rakotwórcze chemikalia w miejscu pracy

Jak zabezpieczać pracowników przed rakotwórczymi chemikaliami?

Przepisy dotyczące ochrony pracowników przed rakotwórczymi substancjami wyznaczone przez członków Parlamentu Europejskiego i negocjatorów państwa UE wyznaczają szereg przydatnych informacji, które są obligatoryjne dla pracodawców i pracowników. O czym dokładnie mowa? Warto się temu przyjrzeć. 

Przepisy związane z ochroną przed rakotwórczymi substancjami

W przepisach wyznaczono przede wszystkim maksymalne dopuszczalne stężenie rakotwórczych albo mutagennych substancji chemicznych w miejscu pracy. Przyczynia się to do ich ograniczenia w miejscach pracy, a to z kolei powinno wiązać się ze zmniejszeniem liczby pracowników, którzy zmagają się z tą niosącą śmierć chorobą. Jakie dokładnie przepisy obowiązują pracowników?

Z badań i doświadczeń wykonanych przez specjalistów wynika, że dzięki wprowadzeniu nowych przepisów można uratować nawet 100 tys. osób w przeciągu 50 lat. 

Jak zmieniały się przepisy w ciągu ostatnich lat?

Zmiany dotyczą głównie wprowadzenia do przepisów dodatkowych substancji, a wśród nich krzemionki krystalicznej, która występuje w formie pyłu respirabilnego, który zostaje wytworzony w trakcie procesów górniczych, wydobywczych oraz drążenia tuneli. Pojawia się także ze względu na cięcia, kruszenia i rozdrabnianie materiałów, w których występuje, chociażby krzem, co w praktyce oznacza beton, skały albo cegły. Wymieniona substancja przyczynia się (w przypadku osób, które ją wdychają) do chorób płuc, jak chociażby krzemicy i raka płuc. Szkodliwe działanie pyłu dotyczy głównie pracowników branży budowlanej. 

Kompromis, jaki zawarł Parlament Europejski i państwa UE wskazuje, iż Komisja Europejska zweryfikuje i wyda decyzję także w sprawie zmiany limitu wartości wyznaczonych dla konkretnych substancji. Dodatkowo KE ma podjąć decyzję w sprawie substancji reprotoksycznych, co w praktyce oznacza środki mające niekorzystny wpływ na rozrodczość kobiet oraz mężczyzn. Substancje mogą przyczynić się do zmian w narządach rozrodczych, co objawia się kurczeniem jąder, a także uszkodzeniami komórek rozrodczych i przyczyniać się przez to do niepłodności u nienarodzonych dzieci (jeżeli kobieta w ciąży miała do czynienia ze szkodliwym działaniem niebezpiecznych substancji). Oprócz tego związki chemiczne mogą przyczyniać się do zakłóceń w procesie laktacyjnym u kobiet, które spodziewają się dziecka. 

Obowiązki pracodawcy

Obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, a także czynnikach i procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym. Ten obowiązek musi zostać spełniony od razu po rozpoczęciu działalności, a następnie każdego roku w terminie do 15 stycznia. Trzeba zastosować druk zgodny ze wzorem będącym załącznikiem nr 2 do ww. rozporządzenia. 

Pracodawca musi obligatoryjnie przekazywać zatrudnionej osobie informacje o opakowaniu, zbiorniku, a także instalacji, w której występują substancje chemiczne, ich mieszaniny albo czynniki wykazujące działanie rakotwórcze bądź mutagenne i wymaganiach związanych z oznakowaniem i znakach ostrzegawczych. 

Pracodawca ma obowiązek przeprowadzać okresowe szkolenia pracownika w następujących zakresach:

A. ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu, oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia tego narażenia,

B. wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym,

C. konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym odzieży ochronnej,

D. działań zapobiegających wypadkom oraz działań koniecznych do podjęcia przez pracowników, w tym pracowników pełniących obowiązki ratownicze, podczas działań ratowniczych oraz wypadków.

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest zagwarantowanie dla pracowników albo ich przedstawicieli w projektowaniu oraz realizacji działań, które zapobiegają narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym, lub ograniczających poziom tego narażenia. 

W dalszej kolejności pracownicy oraz ich przedstawiciele mają otrzymać kontrolę stosowania wymagań wyznaczonych w rozporządzeniu i w innych przepisach, które regulują zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Konieczne jest prowadzenie rejestru prac, których wykonywanie generuje obowiązek pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym.

Od pracodawcy wymaga się prowadzenia rejestru pracowników, którzy są narażeni na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników albo procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a jeżeli zakład zostaje zlikwidowany – ten przypadek należy przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu.

Pracodawca ma obowiązek wykonywać pomiary stężeń czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym:

  • w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności;
  • co najmniej 1 raz na 6 miesięcy, jeśli wynik ostatniego pomiaru mieścił się w przedziale od 0,1 do 0,5 NDS;
  • co najmniej 1 raz na 3 miesiące, jeśli wynik ostatniego pomiaru przekroczył wartość 0,5 NDS;
  • w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tych czynników;
  • jeśli wyniki 2 ostatnich pomiarów stężeń czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym – co najmniej 6 miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

Dodatkowe zabezpieczenie dla pracowników

Substancje rakotwórcze i inne stanowią zagrożenie dla pracowników oraz osób odwiedzających, stąd pracodawca jest zobligowany, aby pochylić się nad tym zagadnieniem, jednak to nie wszystko. Odzież robocza zabezpiecza zatrudnione osoby przed ubrudzeniem i panującymi w zakładzie warunkami, ale hurtownia BHP zapewnia również stroje przeznaczone do tak zwanych zadań specjalnych. Buty BHP doskonale zabezpieczają stopy pracowników, dzięki czemu nie są narażeni na wiele zagrożeń, co z kolei ogranicza ryzyko nieobecności w pracy, zastojów i innych komplikacji. 

W zakładach pracy można zauważyć również korzystanie ze specjalistycznych akcesoriów, są wśród nich kaski ochronne, okulary ochronne i rękawice, które bardzo dobrze zabezpieczają skórę dłoni i palce. Do wyboru są, chociażby rękawice chemoochronne i rękawice spawalnicze