Uprawnienia związków zawodowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Uprawnienia organizacji związkowych w zakładzie pracy związane są z prawną ochroną pracy oraz technicznym bezpieczeństwem pracy, czyli bhp. Realizacja tych uprawnień wymaga kompetencji w obszarze ogólnych wiadomości z zakresu bhp, jak również znajomości branżowych przepisów charakterystycznych dla danego sektora. Niewątpliwie tego rodzaju działalność związków zawodowych realizowana jest mocno ograniczona, gdyż odpowiedzialność w tym zakresie ponosi społeczna inspekcja pracy i służba bhp.

Działalność związków zawodowych

Działalność organizacji związkowych w zakresie bhp, w świetle obowiązujących przepisów dokonywana może być zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni.
Bezpośredni nadzór i kontrola bhp odbywać się może w oparciu o ustawę o związkach zawodowych. Działalność kontrolno-nadzorcza realizowana jest najczęściej w zakładach, w których nie funkcjonuje społeczna inspekcja pracy. Ustawa o związkach zawodowych definiuje procedurę przeprowadzania badań na okoliczność zagrożeń występujących w zakładzie.  Organizacja związkowa może w przypadku uzasadnionego podejrzenia o wystąpienie zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników, wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przeprowadzenie odpowiednich badań, a gdy działania z jego strony nie przyniosą skutków wnioskować o kontrolę do Państwowej Inspekcji Pracy.
 
Zaś pośredni udział  i kontrolę bhp związki zawodowe realizować mogą następująco:

• poprzez współpracę ze społeczną inspekcją pracy, zarówno w formach przewidzianych w przepisach, jak również przez codzienne kontakty, wspólne działania, wzajemną wymianę uwag oraz organizację i udział w różnego rodzaju szkoleniach;
• przez udział w pracach komisji bhp (jeżeli pracodawca zatrudnia powyżej 250 pracowników);
• poprzez kontakt z pracodawcą, niekoniecznie określony w obowiązującym prawie, czyli narady, udział w spotkaniach  oraz bezpośrednie kontakty wynikające z omawiania bieżących spraw.

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy o związkach zawodowych

Przepisy ustawy o związkach zawodowych określają naruszenie przepisów ustawy mianem przestępstwa. Karane jest uniemożliwianie tworzenia związków zawodowych, utrudnianie prowadzenia działalności związkowej, dyskryminowanie pracowników należących do związków zawodowych oraz niedopełnianie wynikających z przepisów ustawy obowiązków.  
Zatem istotną sprawą jest ustalenie zasad porozumiewanie się i współpracy pomiędzy związkami zawodowymi, a pracodawcą i pracownikami. Niewłaściwy przepływ informacji bądź jego brak stanowi duży problem zarówno w dużych jak i małych zakładach pracy. Równie ważne jest opracowanie systemu monitorowania przez zakładową organizację związkową stanu bhp oraz opracowanie systemu komunikacji pracowników z organizacją w przypadku, gdy nie są przestrzegane wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.