URLOP WYPOCZYNKOWY – KOMPENDIUM WIEDZY 2021

Urlop to przywilej każdego pracownika, gwarantuje go Kodek pracy. Dotyczy to zarówno urlopu wypoczynkowego, w tym urlopu na żądanie, urlopu szkoleniowego, urlopu bezpłatnego i okolicznościowego, jak i urlopu rodzicielskiego czy wychowawczego. Warto wiedzieć, co mówią przepisy i zadbać o swoje prawa.

Przysługujące pracownikowi urlopy są szczegółowo opisane w Kodeksie pracy. Zapisane są tam zasady korzystania i przydzielania ich przez pracodawcę. Jednak, nie wszystkie wymienione powyżej urlopy zapewniają stuprocentowe wynagrodzenie w ramach zwolnienia ze świadczenia pracy. Dziś przybliżymy kwestie urlopu wypoczynkowego.

Ilość dni urlopu 2021 – jak ją obliczyć w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy?

Ilość dni urlopu wypoczynkowego zależy od kilku czynników. Dni urlopowe zależą zwłaszcza od wymiaru etatu, ukończonych szkół, stażu pracy na podstawie umowy o pracę oraz faktu, czy to nasz pierwszy pracodawca. Jak wyliczyć liczbę dni urlopu 2021 r. w przypadku zatrudnienia na niepełny etat? Od kiedy przysługuje 26 dni urlopu wypoczynkowego?

Ilość dni urlopu a staż pracy

Staż pracy to jeden z najważniejszych czynników, który decyduje o przysługującej ilości dni urlopu wypoczynkowego do wykorzystania. Pamiętajmy, że do obliczenia stażu pracy, pod uwagę należy wziąć okresy zaliczane do stażu pracowniczego, dotyczące danego pracownika. Mowa tu, na przykład o czynnej i zasadniczej służbie wojskowej, pracy w zagranicznej firmie, a także studiach doktoranckich. Oprócz nich, do stażu wlicza się wykształcenie. I tak, w zależności od wypracowanego stażu pracy przysługuje 20 dni, 26 dni a nawet 36 dni wolnego.
Jak wygląda ilość urlopu w 2021 roku:

• 20 dni, kiedy zatrudniony pracuje krócej niż 10 lat,
• 26 dni, gdy staż pracy zatrudnionego przekracza 10 lat,
• 30 dni, w przypadku kiedy pracownik zatrudniony poniżej 10 lat posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• 36 dni, w sytuacji gdy pracownik zatrudniony powyżej 10 lat ma orzeczenie mówiące o niepełnosprawności w stopniu znacznym albo umiarkowanym.

Dodatkowy urlop dla pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności

Jak pokazują powyżej przedstawione dane o ilości urlopu, pracownikom posiadającym orzeczenie mówiące o niepełnosprawności przysługują dodatkowe wolne dni wynikający z przepisów prawa pracy. Wydłużony urlop wypoczynkowy nie przysługuje pracownikom niepełnosprawnym, dla których stosowane są odrębne przepisy i posiadają już prawo do dni wolnych większej niż 26, np. nauczyciele).

Od kiedy przysługuje dodatkowy urlop dla niepełnosprawnego?

Wydłużony urlop dla pracownika niepełnosprawnego nie zaczyna obowiązywać od razu. W celu otrzymania prawa do dodatkowych 10 dni wolnych od pracy, poczekać trzeba cały rok od uzyskania statusu osoby o umiarkowanym lub znacznym poziomie niepełnosprawności. Pracodawca ma obowiązek wydłużyć urlop osoby przedstawiającej mu uzyskane orzeczenie, pracownik zaś nie może zrzec się wykorzystania dodatkowych 10 dni.

Ilość dni urlopu 2021 a praca w niepełnym wymiarze

Na pół etatu pracy przypada 13 dni wolnych. Dlaczego tylko tyle?
Zgodnie z Kodeksem pracy, osoba pracująca na niepełnym etacie, która posiada 10 letni staż pracy, otrzymuje urlop proporcjonalny do jego wymiaru. Wyliczenia są wyjątkowo łatwe.
Co w sytuacji zatrudnienia np. na 2/3 etatu?
W takim przypadku ilość dni urlopu wypoczynkowego dla pracownika zatrudnionego dłużej niż 10 lat wynosi 17,33 dnia wolnego. W takich sytuacjach urlop do wykorzystania zaokrągla się w górę, czyli do 18 dni.

Ilość dni urlopu po zawodówce, liceum, technikum i studiach

Ilość dni urlopu w 2021 roku dla pracownika pełnosprawnego wynosi 20 lub 26 dni. Szansa korzystania z pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego przysługuje osobom z dziesięcioletnim stażem pracy. Jak już wspomnieliśmy, nie tylko sam staż na umowę o pracę daje szansę na dłuższy wymiar urlopu. Często wystarczy przepracować na umowie o pracę od 2 do 4 lat, by cieszyć się pełnym wymiarem wolnych od pracy 26 dni.
Jak to możliwe?
Konkretne etapy edukacji wlicza się do stażu pracy, który w następstwie decyduje o ilości dni urlopu konkretnego pracownika:

• zasadnicza lub równorzędna szkoła zawodowa to 3 lata
• średnia szkoła zawodowa daje już 5 lat
• liceum ogólnokształcące 4 lata
• szkoła policealna to już 6 lat
• studia magisterskie, wystarczą już licencjackie to 8 lat.

Niech nikt się jednak zbytnio nie rozpędza patrząc na powyższy wykaz, gdyż wybranych okresów edukacji nie sumuje się. I tak, na przykład w przypadku studiów wystarczy przepracować zaledwie 2 lata, by korzystać z wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego, po liceum pracować trzeba 6 lat, żeby załapać się na 26 dniowy wypoczynek.

Przesunięcie terminu urlopu wypoczynkowego

Co do zasady, każdy pracownik powinien wykorzystać urlop wypoczynkowy w terminie określonym w planie urlopów. W praktyce zdarza się, iż w wyniku zdarzeń losowych pracownik po prostu nie może skorzystać z zaplanowanego urlopu.
Zgodnie z art. 164 § 1 Kodeksu pracy przesunięcie terminu urlopu nastąpić może na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Kodeks pracy nie określa jednak ważnych przyczyn, które uprawniałyby pracownika do przesunięcia terminu urlopu. Podlega to zatem subiektywnej ocenie pracodawcy i pracownika, stanowiąc otwarty katalog przyczyn.
W literaturze przedmiotu za wyżej wymienione okoliczności uznaje się, w szczególności:

• czasowej niezdolności do pracy w następstwie choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• urlopu macierzyńskiego,
• powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy.

Wniosek o urlop wypoczynkowy – jak go napisać?

Pierwszym, najbardziej standardowym sposobem jest złożenie wniosku w formie papierowej. Dokument taki zawierać powinien datę i miejscowość utworzenia, dane osobowe pracownika i pracodawcy oraz czas planowanego urlopu. Wniosek ze względów organizacyjnych firmy/działu oraz stwierdzenia przez dział HR jego prawidłowości, należy złożyć co najmniej kilka dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.
WAŻNE! W wielu przypadkach wniosek o urlop wypoczynkowy w 2021 roku złożyć można drogą elektroniczną. Może być to prośba do przełożonego wysłana mailem lub złożenie wniosku urlopowego w specjalnym programie komputerowym funkcjonującym w firmie.

Urlop a ekwiwalent

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop przysługuje pracownikowi, który na przykład ze względu na otrzymanie wypowiedzenia, nie miał możliwości na wykorzystanie przysługujących mu dni urlopowych. Obliczanie wysokości ekwiwalentu za urlop odbywa się na ogólnych zasadach zapisanych w Kodeksie pracy. Jeżeli istnieje taka możliwość, w okresie wypowiedzenia pracownikowi udzielony może zostać urlop. Za jego czas przysługuje wynagrodzenie, pracodawca zwolniony zostaje wtedy z konieczności wypłaty ekwiwalentu. W ogólnym rozrachunku nie stworzy to istotnych różnic. Przy urlopie pracownik otrzyma wynagrodzenie w ramach urlopu, jednak nie otrzyma już ekwiwalentu.

Czy pozostając w stosunku pracy urlop można zamienić na wynagrodzenie?

Pokażmy to na konkretnym przykładzie, w którym pracownik zwraca się do pracodawcy z wnioskiem o rozliczenie niewykorzystanego urlopu wynagrodzeniem. Oczywiście, nie powinno dojść do sytuacji niewykorzystania urlopu w terminie określonym przez Kodeks pracy, nawet jeśli pracownik piastuje wysokie stanowisko i pracuje na pełnych obrotach. To duży błąd ze strony firmy, że na to pozwoliła. Wracając do naszego pracownika, który poprosił o wypłacenie ekwiwalentu za niewykorzystane dni urlopu z roku 2019 i cały z roku 2020.

Czy można przychylić się do tego wniosku? Nie. Dopóki pracownik pozostaje w stosunku pracy, urlop wypoczynkowy nie podlega zamianie na wynagrodzenie. Pracodawca ma obowiązek udzielić go w naturze i powinien dążyć do wykonania tego obowiązku w określonym terminie.

WAŻNE! Prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalne. Pracownik nie może zrzec się urlopu, ani też wynagrodzenia za urlop. Ekwiwalent pieniężny w zamian za urlop wypoczynkowy zostać może wypłacony tylko w przypadku niewykorzystania urlopu z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Kiedy można odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego?

Pracownik korzystający z urlopu wypoczynkowego nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Może zatem swobodnie korzystać z przysługującego mu wolnego czasu. Pomimo tego pracodawcy przysługują wobec niego ściśle określone przepisami prawa pewne uprawnienia.
Z uprawnienia do odwołania pracownika z urlopu pracodawca skorzystać może kiedy:

• nastąpiły okoliczności, których nie dało się przewidzieć w chwili rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego lub pracodawca nie mógł założyć konieczności obecności pracownika,
• powrót pracownika jest niezbędny, by zapewnić prawidłowy tok pracy ze wzgląd na posiadane przez niego kwalifikacje.

Na uwadze trzeba mieć, że decyzja pracodawcy o odwołaniu z urlopu wypoczynkowego powinna być uzasadniona. Pracodawca powinien obiektywnie ocenić czy zaistniałe okoliczności dostatecznie uzasadniają sposób odwołanie z urlopu wypoczynkowego.
O odwołaniu z urlopu wypoczynkowego pracodawca powiadamia bezpośrednio pracownika. Takie bezpośrednie powiadomienie jest ważne dla pracodawcy, gdyż pracownik w przypadku niestawienia się do pracy, nie zrzuci winy na osobę trzecią (pośrednika) o nieprzekazaniu wiadomości. Oczywiście, przepisy prawa nie nakładają na pracownika obowiązku poinformowania pracodawcy o miejscu spędzania urlopu wypoczynkowego i zapewnienia ze sobą kontaktu.

Urlop na żądanie 2021 – ile dni, odmowa przyznania

Urlop na żądanie w roku 2021 przysługuje bez zmian.

Co to jest urlop na żądanie, ile dni zgodnie z Kodeksem pracy przysługuje?

Jakie są zasady korzystania z urlopu na żądanie?

Urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego przysługującego danemu pracownikowi w danym roku kalendarzowym. Nie są to żadne dodatkowe dni, wszystko dzieje się w ramach urlopu wypoczynkowego. Różnicą jest sposób wnioskowania o urlop na żądanie. Co do zasady wynikającej z Kodeksu pracy, urlop wypoczynkowy udzielany jest zgodnie z wcześniej sporządzonym planem urlopów. Urlop na żądanie pozwala na skorzystanie z wolnego w nagłym wypadku. Przykłady sytuacji uzasadniającej urlop na żądanie:

• w ostatniej chwili okazało się, że pracownik musi w tym dniu załatwić ważną sprawę,
• śmierć bliskiej osoby (w sytuacji, kiedy nie korzysta z urlopu okolicznościowego),
• nagła choroba bliskiej osoby,
• awaria środka transportu,
• kradzież samochodu.

WAŻNE! Urlop na żądanie jest to urlop, który nie został uwzględniony w planie urlopów.

Czy pracownik musi podać powód?

Pracownik nie musi podać powodu urlopu na żądanie, gdyż Kodeks pracy nie nakłada na niego obowiązku uzasadnienia. Warto jednak podkreślić, że podanie powodu nieobecności w pracy może mieć pozytywny wpływ na relacje z pracodawcą.

Ile dni i na jaki okres?

Urlop na żądanie przysługuje w wymiarze 4 dni na rok kalendarzowy. Niewykorzystanie 4 dni urlopu na żądanie w 2021 r. nie powoduje przeniesienia ich na 2022 r. Dni urlopu na żądanie nie podlegają kumulacji. Przechodzą jako zwykły urlop wypoczynkowy, który pracownik będzie musiał wykorzystać do 30 września 2022 r. W roku 2022 pracownik ponownie będzie miał prawo do 4 dni urlopu na żądanie.

Wniosek o urlop na żądanie

Kodeks pracy nie określa formy złożenia wniosku. Ważne jest, by zgłoszenie chęci skorzystania z urlopu na żądanie zgłosić przed godziną rozpoczęcia pracy w danym dniu. Można to zrobić na różne sposoby: e-mailem, smsem, telefonicznie, pisemnie, osobiście. Dla celów dowodowych, ważnych z punktu widzenia pracownika warto złożyć wniosek, którego złożenie da się potwierdzić.

Czy urlop jest płatny?

Tak, urlop na żądanie jest płatny na zasadzie urlopu wypoczynkowego. Za czas urlopu wypoczynkowego pracownik otrzymuje takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował.
Co zaliczamy do podstawy wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy?
Zgodnie z rozporządzeniem, do ustalenia wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, pod uwagę bierzemy pensję zasadniczą oraz inne świadczenia ze stosunku pracy z pewnymi wyłączeniem.
Do obliczenia podstawy wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy bierze się pod uwagę płacę zasadniczą oraz składniki, takie jak:

• dodatki do wynagrodzenia (np. dodatek stażowy, funkcyjny, motywacyjny, premie regulaminowe, prowizje),
• dodatki za pracę w godzinach nocnych,
• wynagrodzenie za godziny nadliczbowe,
• wynagrodzenie za pracę ponadwymiarową pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze.

Zgodnie z wyrokami sądu najwyższego, pracodawcy biorąc pod uwagę, które świadczenia płacowe należy wliczyć do podstawy urlopowej, kierować powinni się charakterem dodatku, nie samą jego nazwą. To charakter danego składnika wynikający z umowy o pracę lub z przepisów zakładowego regulaminu decyduje, jak wpływa on na wysokość urlopowego wynagrodzenia.

Choroba na urlopie

Zdarzają się sytuacje, kiedy choroba pracownika pokrywa się z okresem urlopowym.
Jak w tego typu sytuacji zwolnienie lekarskie wpływa na zaplanowany urlop wypoczynkowy?
Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego, za który przysługuje mu wynagrodzenie. Bywają jednak sytuacje, w których pracownik nie może z niego skorzystać. Przykładem takiej sytuacji jest niedyspozycja zdrowotna.

Choroba tuż przed urlopem

Jeśli pracownik zachoruje przed rozpoczęciem urlopu, powinien niezwłocznie powiadomić swojego pracodawcę. W sytuacji takiej pracodawca zobligowany jest do przesunięcia urlopu. Aby skorzystać z tego uprawnienia pracownik powinien mieć zwolnienie lekarskie, stwierdzające niezdolność do pracy.

Choroba w trakcie urlopu

Jeśli pracownik zachoruje w trakcie urlopu wypoczynkowego, dochodzi do jego przerwania. Przysługuje mu wtedy możliwość wykorzystania pozostałej części urlopu w późniejszym terminie, dogodnym dla obydwu stron. Dodać należy, że udzielenie pracownikowi urlopu w trakcie niezdolności do pracy jest niedopuszczalne. Czas wolny od zajęć zawodowych, to realizacja jednego z podstawowych praw, przysługujący zatrudnionemu. Zwolnienie lekarskie spowodowane niedyspozycją z powodu choroby uniemożliwia wykorzystanie urlopu wypoczynkowego zgodnie z jego przeznaczeniem.
Zwolnienie lekarskie w trakcie urlopu nie daje pracownikowi prawa do automatycznego przedłużenia nieobecności. Pracodawca ma bowiem obowiązek udzielenia urlopu w innym terminie. Może to być zaraz po przebytej chorobie, ale nie musi.

Zasiłek chorobowy

W momencie zgłoszenia się do lekarza i stwierdzenia przez niego niezdolności do pracy wystawiane jest odpowiednie zaświadczenie. Od 1 grudnia 2018 roku ma ono formę elektronicznego dokumentu wysyłanego do ZUS. Następnie ZUS wysyła je do płatnika. Dokument taki stanowi podstawę do wypłacenia pracownikowi odpowiedniej kwoty zasiłku chorobowego, stanowiącej 80% jego wynagrodzenia.

Szkolenia bhp tylko w czasie pracy

Szkolenia bhp organizowane są w czasie pracy. Pracodawca nie może polecić pracownikowi wzięcia udziału w szkoleniu okresowym bhp, w czasie urlopu, jak również w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Działanie takie łamać będzie obowiązujące przepisy, niezależnie od faktu, czy pracownik wyrazi zgodę na udział w szkoleniu. W sytuacji, gdzie w terminie planowanego szkolenia pracownik przebywa na usprawiedliwionej nieobecności, pracodawca powinien przeszkolić go niezwłocznie po powrocie do pracy.
WAŻNE! W okresie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego, wypoczynkowego pracodawca nie ma prawa polecić pracownikowi wzięcia udziału w szkoleniu z zakresu bhp.

Urlop w czasie kwarantanny

Czy pracownik w czasie kwarantanny korzystać może z urlopu wypoczynkowego? Kiedy pracodawca może udzielić urlopu pracownikowi objętemu izolacją z powodu COVID-19?
Zgodnie z wytycznymi MRPIT jest to możliwe w jednej sytuacji.

Urlop w Kodeksie pracy

Okres kwarantanny, zrównany został z okresem choroby i nie może być zamieniony zgodnie z wolą pracownika na urlop wypoczynkowy. Wynika to wprost z przepisów Kodeksu pracy. Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a zwłaszcza z powodu:

• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego

Pracodawca obowiązany jest do przesunięcia urlopu na termin późniejszy.

Pracodawca nie może skutkiem tego udzielić urlopu wypoczynkowego pracownikowi, który przebywa na kwarantannie lub w izolacji z powodu COVID-19, w czasie której tenże pracownik jest niezdolny do pracy i pobiera z tego tytułu świadczenie. Jest jednak jeden wyjątek, kiedy możliwe jest udzielenie urlopu.

Kwarantanna w czasie pracy zdalnej a urlop

W dniu 31 grudnia 2020 r. MRPIT wydało komunikat, dopuszczający świadczenie pracy zdalnej przez pracownika poddanego kwarantannie. Oznacza to, możliwość korzystania przez pracownika w okresie wykonywania pracy w trybie zdalnym z przysługujących mu uprawnień pracowniczych, w tym prawa do urlopu wypoczynkowego stanowiącego dla pracownika zwolnienie od pracy.
W dniu 28 stycznia 2021 r. resort uściślił swoje stanowisko w kwestii udzielania urlopu na kwarantannie wskazując, że udzielenie urlopu wypoczynkowego podczas odbywania kwarantanny jest niedopuszczalne w sytuacji, w której pracownik objęty kwarantanną nie wykonuje pracy zdalnej. Ministerstwo przypomniał również, że urlopu wypoczynkowego udziela się pracownikowi w dni, które są dla niego dniami pracy. Zatem pracownik, który świadczy pracę zdalną podczas kwarantanny zachowuje prawo do możliwości skorzystania z urlopu wypoczynkowego.
Nadmienić trzeba, że powyższe stanowisko resortu pracy zbieżne jest ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy. Zapraszamy na naszego bloga gdzie znajda Państwo obszerne kompendium wiedzy na temat urlopów www.bezpieczenstwo-bhp.pl