WŁAŚCIWE KWALIFIKACJE ZDROWOTNE – BADANIA PROFILAKTYCZNE PRACOWNIKÓW

Dlaczego tak ważne są profilaktyczne badania lekarskie pracowników?

Badania lekarskie zaliczyć należy do podstawowych środków profilaktycznych z uwagi na fakt, że w dużej mierze zapobiegają podjęciu lub kontynuowaniu pracy przez osoby, które ze względu na stan zdrowia nie powinny wykonywać pewnych czynności lub podejmować pracy, która ze względu na stan zdrowia zagrażać może im lub innym.
Wiemy, jak ważne są właściwe kwalifikacje zawodowe do wykonywania konkretnego zawodu bądź piastowania pewnych funkcji. Jednak oprócz umiejętności i kompetencji niezbędnych do świadczenia pracy, niezwykle ważne są właściwe kwalifikacje zdrowotne. Badania profilaktyczne stanowią zatem pewnego rodzaju monitoring stanu zdrowia pracowników. Badania pracowników pozwalają na prawidłową ochronę ich zdrowia, a w sposób pośredni właściwe bezpieczeństwo współpracownikom.
Badania profilaktyczne mają na celu ochronę zdrowia i życia pracownika oraz zminimalizowanie zagrożenia związanego z wypadkami przy pracy lub wystąpienia choroby zawodowej. Jednym z podstawowych elementów profilaktyki są badania lekarskie, których celem jest ustalenie czy pracownik zdolny jest do realizacji swojego obowiązku w warunkach występujących na danym stanowisku pracy.

RODZAJE BADAŃ

Pracodawca nie może dopuścić do pracy osoby, która nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
W ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wyróżnia się następujące rodzaje badań, realizowanych w zależności od etapu zatrudnienia:

• badania wstępne,
• badania okresowe,
• badania kontrolne,
• badania końcowe.

WAŻNE! Pracownik ma obowiązek poddania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.

Wstępne badania lekarskie

W obowiązującym stanie prawnym wstępnym badaniom lekarskim poddać muszą się:

• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani, którzy przenoszeni są na inne stanowisko pracy oraz inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia bądź też warunki uciążliwe.

Są wyjątki! Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby, które przyjmowane są:

• powtórnie do pracy u tego samego pracodawcy na stanowisko uprzednio sprawowane lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy – w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy o pracę z tym pracodawcą,
• do wykonywania pracy u innego pracodawcy, na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy, jeżeli przedstawią nowemu pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie, które stwierdza brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ów stwierdzi, że warunki te zgodne są z warunkami występującymi na danym stanowisku pracy, jednak z wyłączeniem osób zatrudnianych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych,
• do pracy, kiedy jednocześnie pozostaje w stosunku pracy z innym pracodawcą, ale legitymuje się aktualnymi badaniami lekarskimi i stanowisko pracy, na którym wykonywać będzie pracę, odpowiada warunkom wykonywanej już przez niego pracy.

Prace szczególnie niebezpieczne – czyli jakie?

Wspomniane powyżej prace szczególnie niebezpieczne to prace, które określają przepisy rozporządzenia ws. ogólnych przepisów BHP, ale także prace określone mianem szczególnie niebezpiecznych w innych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również instrukcjach eksploatacyjnych. Są to też inne prace o natężonym zagrożeniu bądź wykonywane w warunkach utrudnionych, które przez pracodawcę uznane zostały za warunki szczególnie niebezpieczne.
Za prace szczególnie niebezpiecznych uważane są, w szczególności:

• prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych,
• roboty budowlane, remontowo-montażowe, rozbiórkowe prowadzone bez zaprzestania ruchu przedsiębiorstwa lub jego części,
• prace prowadzone w kanałach, zbiornikach, wnętrzach urządzeń technicznych, a także w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych,
• prace na wysokości.

WAŻNE! Osoba podejmująca pracę powinna odbyć wstępne badania lekarskie przed dopuszczeniem do pracy. Pracownik niezdolny do pracy, nie może być przez pracodawcę do niej dopuszczony.

Zakres badań wstępnych w znacznym stopniu zależy od charakteru wykonywanej pracy. Na przykład badania dla osób, które pracować mają przy monitorze ekranowym obejmuje badanie ogólne, ze zwróceniem uwagi na skórę, układ ruchu w obrębie kręgosłupa szyjnego i kończyn górnych oraz badania okulistyczne. W przypadku, gdy praca związana jest z niekorzystnymi czynnikami psychofizycznymi, zagrożeniem wynikającym z pracy na stanowisku decyzyjnym, związanym z odpowiedzialnością badania lekarskie przeprowadza się zwracając szczególna uwagę na stan psychiczny. Przeprowadza się wtedy badanie EKG i badanie poziomu cholesterolu.

Badania okresowe

Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy. Nie ma znaczenia rodzaj wykonywanej pracy i warunków. Badania okresowe mają na celu stwierdzenie braku przeciwwskazań do kontynuowania pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku. Częstotliwość tych badań zależy od rodzaju oraz warunków wykonywanej pracy. Trzeba zwrócić uwagę, że termin badania okresowego określony powinien być w treści zaświadczenia wydanego przez lekarza, przy okazji przeprowadzania badań wstępnych bądź ostatnich badań okresowych. Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wyznaczyć może krótszy termin kolejnego badania, jeżeli stwierdzi, że jest ono niezbędne do prawidłowej diagnozy stanu zdrowia pracownika.

Badania kontrolne

Badania kontrolne nie mają charakteru powszechnego. Podlegają im pracownicy przed dopuszczeniem do pracy po nieobecności spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni. Badania te mają na celu ustalenie czy pracownik zdolny jest do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku, po niezdolności do pracy wywołanej chorobą. W przypadku stawienia się pracownika chcącego powrócić do pracy po przebytej chorobie pracodawca zobowiązany jest do skierowania pracownika na badania lekarskie, którym pracownik ma obowiązek się poddać. Przeprowadzenie takich badań pozwala na ponowne dopuszczenie pracownika do wykonywania obowiązków.
Pracownicy świadomi powinni być, że odmowa wykonania badań kontrolnych doprowadzić może do niedopuszczenia do pracy i niewypłacenia im wynagrodzenia. Dodatkowo, jeśli narazi to pracodawcę na straty, to pracownik obciążony może być karami materialnymi na rzecz firmy.
Ponadto dopuszczenie pracownika bez aktualnych badań kontrolnych po długotrwałej nieobecności spowodować może naliczenie kar, które pokryć będzie musiał pracodawca. Wysokość tych kar określona jest przez Państwową Inspekcję Pracy. W sytuacji, w której pracodawca nie dopełni obowiązku skierowania pracownika na badania kontrolne traktowane jest to, jako naruszenie podstawowych praw pracowniczych.

WAŻNE! Badania okresowe i badania kontrolne przeprowadzane są na koszt pracodawcy, a pracownik udaje się na nie, jeżeli jest to możliwe w godzinach pracy. Za czas nie wykonywania pracy podczas wykonywania badań pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie konieczności przejazdu na badania do innej miejscowości przysługuje mu pokrycie kosztów przejazdu zgodnie z zasadami obowiązującymi przy podróżach służbowych.

Badania końcowe

Badaniom krańcowym, stanowiącym charakterystyczną kategorię badań okresowych, nie podlegają wszyscy pracownicy. Pracodawca kieruje na te badania pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Badania te przeprowadza się:

• po zaprzestaniu pracy w kontakcie z wymienionymi substancjami,
• po rozwiązaniu umowy o pracę, jeśli pracownik zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

WAŻNE! Wszystkie orzeczenia lekarskie powinny być przechowywane w aktach pracowników.

OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA

Do prawidłowej realizacji swoich obowiązków w zakresie badań profilaktycznych, pracodawca przede wszystkim powinien:

• wybrać lekarza medycyny pracy, a następnie zawrzeć z nim umowę celem zapewnienia pracownikom profilaktycznej opieki zdrowotnej w obszarze wynikającym z umowy,
• wystawić i dać pracownikowi skierowanie na badania profilaktyczne,
• pokryć koszty badania.

Pracownik zaś, ma obowiązek odebrania skierowania i wykonania zaleceń w nim zawartych.

Jak wyglądają badania lekarskie pracowników przy zagrożeniu związanym z COVID-19?

Badania wstępne i kontrolne

Stan epidemiologiczny związany z COVID-19 pozwala na to, by w sytuacji braku dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego oraz badania kontrolnego, czyli lekarza medycyny pracy, badanie takie przeprowadził i wydał odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Badanie to przeprowadzone może być za pomocą systemów teleinformatycznych lub innych systemów łączności.
Badania okresowe
Zawiesza się obowiązek przeprowadzania badań okresowych.
W przypadku, kiedy badania lekarskie zostały wykonane przed 7 marca 2020 r. i kończą swoją ważność po 24 marca br. ważność wszystkich badań profilaktycznych: wstępnych, kontrolnych i okresowych, podlega przedłużeniu na czas nie dłuższy niż 60 dni od chwili odwołania stanu zagrożenia epidemicznego bądź też od stanu epidemii.

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą produktów BHP dostępnych na www.bezpieczenstwo-bhp.pl