HAŁAS W ŚRODOWISKU PRACY – CO WARTO WIEDZIEĆ

Hałas stanowi najpowszechniej występujący czynnik szkodliwy w środowisku pracy, który po przekroczeniu dopuszczalnych norm, negatywnie oddziałuje na narząd słuchu.

Zadania narządu słuchu

Podstawowym zadaniem narządu słuchu człowieka jest odbiór bodźców dźwiękowych wywołanych rozchodzącą się w otoczeniu falą akustyczną nazywaną hałasem. Jednak, nasze uszy pełnią podwójną rolę:
• odbierają dźwięki
• informują o położeniu i ruchach głowy.
To dzięki nim jesteśmy w stanie wykrywać i lokalizować dźwięki, rozróżniać ich ton i natężenie, a co więcej rejestrować położenie ciała.
WAŻNE! Aby ograniczyć hałas istotne jest wyznaczenie jego wartości granicznych.

KLASYFIKACJA I PODZIAŁ HAŁASU

Słuch jest niezwykle wrażliwym zmysłem, a jego narząd czyli ucho podatny jest na uszkodzenia.
Do odbioru hałasu bądź jakiegokolwiek dźwięku niezbędny jest narząd słuchu, jak również prawidłowo działający ośrodek słuchu, który znajduje się w mózgu. Nasze uszy są narządem parzystym, posiadają umiejętność przetwarzania mechanicznego drgania fali na impulsy nerwowe, przekazywane następnie do mózgu. Ucho ludzkie odebrać może dźwięki o częstotliwościach od 20 Hz do 20 kHz (1 kHz = 1000 Hz). Dźwięki te nazywane są dźwiękami słyszalnymi. Niesłyszalne dla człowieka dźwięki o częstotliwościach poniżej 20 Hz nazywane są infradźwiękami, zaś dźwięki o częstotliwościach powyżej 20 kHz to ultradźwięki.

Ze względu na zakres częstotliwości wyróżnia się:

• Hałas ultradźwiękowy gromadzi w swoim widmie składowe o częstotliwościach słyszalnych i częstotliwościach ultradźwiękowych od 10 do 40 kHz,
• Hałas infradźwiękowy zawiera składowe o częstotliwościach niesłyszalnych od 1 Hz do 20 Hz oraz niskich częstotliwości słyszalnych do 50 Hz. Hałas o częstotliwościach od ok. 10 Hz do 250 Hz określany jest często jako hałas nisko częstotliwościowy,
• Hałas słyszalny obejmuje składowe o częstotliwościach od 20 Hz do 16 kHz. Granice zakresu słyszalności nie są granicami ścisłymi i zależą, poza indywidualnymi cechami każdej osoby od amplitudy drgań akustycznych, jak również od wieku człowieka.

W jakich sektorach gospodarki, pracownicy są szczególnie narażeni na hałas?

Wiele źródeł hałasu na stanowiskach pracy, takich jak: maszyny, narzędzia, urządzenia, procesy technologiczne oraz komputery i urządzenia biurowe, wentylatory, hałas wywoływany przez ludzi (krzyki, głośne rozmowy) narazić może pracownika na hałas powodujący dyskomfort, a nawet negatywne oddziaływanie.
Patrząc na powyższe źródła hałasu widać, że praca w ciszy zdarza się niezwykle rzadko. Hałas towarzyszy pracownikom zatrudnionym w niezwykle licznych sektorach gospodarki:

• górnictwo i kopalnictwo
• produkcja, np. metali, drewna
• transport i gospodarka magazynowa
• budownictwo
• rolnictwo, ogrodnictwo i łowiectwo
• sektory związane z usługami (gastronomia, handel).

KIEDY PRACODAWCA CHRONIĆ POWINIEN SŁUCH PRACOWNIKA?

Zgodnie z wytycznymi w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i ochrony pracy pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom ochrony przed zagrożeniami, które wynikają z narażenia na hałas. Pracodawca ochronić powinien słuch pracownika zaopatrując go w indywidualne środki ochrony słuchu i co więcej nakazując ich stosowania w sytuacji, w której natężenie hałasu przekroczy 85dB. W przypadku, gdy urządzenia pomiarowe wskażą poziom hałasu 80 dB pracodawca zaopatrzyć musi pracowników w środki ochrony, jednak nie może wymagać ich używania, o czym mówią przepisy ustawy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na hałas bądź drgania mechaniczne.

Jakie wyróżniamy środki ochrony słuchu – popularne rozwiązania

Chętnie i często wybieranymi środkami, których zadaniem jest bezpieczna i komfortowa ochrona słuchu są bardzo dobrze przylegające do głowy nauszniki przeciwhałasowe. Ich budowę charakteryzują dwie czasze tłumiące, które obejmują małżowiny uszne. Dużą skutecznością ochrony słuchu wykazują się również wkładki przeciwhałasowe, których zadaniem jest szczelne zamknięcie kanału słuchowego. Oba przedstawione rozwiązania zapewniają dobrą ochronę, nie obniżając przy tym komfortu pracy.

• Nauszniki przeciwhałasowe składają się z dwóch czasz tłumiących. Nauszniki przeciwhałasowe obejmują małżowiny uszne, przylegają do głowy miękkimi uszczelniającymi poduszkami, które przeważnie wypełnia pianka ze sztucznego tworzywa bądź ciecz. Zadaniem czasz tłumiących jest, jak sama nazwa wskazuje tłumienie hałasu, dlatego wypełnia je zazwyczaj materiał pochłaniający dźwięk. Czasze dociskane są za pomocą sprężyny dociskowej – pałąka. Dzięki ruchomemu połączeniu czasz ze sprężyną dociskową możliwe jest regulowanie i dopasowanie nausznika do kształtu głowy. Co ważne, nauszniki przeciwhałasowe dostępne są również w wersji nahełmowej. Wówczas każda czasza tłumiąca mocowana jest osobno do skorupy hełmu za pomocą adaptora. Wiodącą zaletą nauszników przeciwhałasowych jest możliwość dopasowania do różnych osób, gdyż pałąki służące do połączenia czasz tłumiących mają dość dużą możliwość regulacji. Założenie nauszników nie jest kłopotliwe, jednak należy wiedzieć, że pracownik zakładający je po innym użytkowniku za każdym razem dopasować musi je według swoich potrzeb. Wadą nauszników przeciwhałasowych jest to, że po wielogodzinnym użytkowaniu mogą zacząć przeszkadzać – ciążyć, a podczas pracy w wysokich temperaturach głowa zaczyna się pocić. Ich używanie razem z obowiązkowym nakryciem głowy także może być utrudnione.
• wkładki przeciwhałasowe to ochronniki słuchu, noszone w zewnętrznym kanale słuchowym lub w małżowinie usznej. Przeznaczone są do hermetycznego zamknięcia kanału słuchowego. Wkładki przeciwhałasowe dzielą się na wkładki jednorazowego użytku i wielokrotnego użytku. Mogą być stosowane z łączącym je sznureczkiem lub sprężyną dociskową. Wkładki przeciwhałasowe mogą być kształtowane przez producenta lub przez użytkownika lub formowane indywidualnie dla każdego użytkownika.

Jak konserwować środki ochrony słuchu?

• Ochronniki słuchu – należy regularnie kontrolować, aby była pewność, że nie są uszkodzone ani zniszczone. W sytuacji uszkodzenia ochronniki słuchu, które wypełnione są cieczą często przeciekają. Nie powinno wyginać się pałąka, ponieważ może to obniżyć skuteczność ochronników. Dla zachowania higieny, należy przecierać je łagodnym roztworem dezynfekującym. Gdy nie są używane, przechowywać w czystych warunkach.
• Wkładki przeciwhałasowe wielokrotnego użytku należy przechowywać w chłodnym, czystym miejscu. Po ich użyciu umyć łagodnym detergentem, a co jakiś czas przecierać łagodnym roztworem dezynfekującym. Nie należy zostawiać ich w żadnym roztworze i namaczać. Warto dokonywać oględzin zatyczek do uszu przed użyciem celem upewnienia się, że nie noszą śladów zużycia.

WPŁYW HAŁASU NA LUDZKI ORGANIZM

Tolerancja na hałas jest sprawą indywidualną, ustalono jednak jak jego natężenie wpływa na ludzki organizm:

• dźwięki poniżej 35 dB są nieszkodliwe dla zdrowia, jednak już na tym poziomie mogą irytować,
• kolejny przedział dźwięków 35-75 dB pokazuje, że długie bytowanie w takim otoczeniu ma ujemny wpływ na ludzki organizm poprzez oddziaływanie na jego układ nerwowy. Przejawiać się to może uczuciem zmęczenia i spowodować może spadek wydajności pracy, utrudnia też wypoczynek i sen,
• dźwięki o natężeniu powyżej 75 dB powodują zaburzenia organiczne, co oznacza zakłócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Objawia się to najczęściej nadciśnieniem tętniczym, bólami głowy, odczuwalnymi zaburzeniami pracy żołądka, dyskomfortem prowadzącym do wzrostu wydzielania adrenaliny,
• natężenie hałasu powyżej 85 dB powoduje niemożliwość zrozumienia mowy z odległości 50 cm.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca jest prawnie zobowiązany do ochrony zdrowia pracownika i zapewnienia bezpieczeństwa osób zatrudnionych w warunkach narażenia na hałas.

Pracodawca powinien:

• przeprowadzić ocenę ryzyka, z włączeniem do niej uszkodzeń słuchu,
• prowadzać programy mający na celu:

wyeliminowania bądź redukcji źródeł hałasu
ograniczania narażenia pracowników na hałas
zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej,

• prowadzić aktywność informacyjną i szkoleniową w zakresie istniejących zagrożeń.,
• monitorować zagrożenia i dokonywać przeglądów zastosowanych środków zapobiegawczych.

WAŻNE! Hałas może być bardzo drażniący. Jeśli jest nadmierny i długotrwały może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Kiedy jest głośny i długotrwały, spowodować może uszkodzenie słuchu, jak również zakłócenia wzroku, zmiany całego układu nerwowego, obniżenie precyzji ruchów, zmniejszenie wydolności psychicznej i fizycznej.

Metody zwalczania hałasu w środowisku pracy

• wzrost świadomości społecznej dotyczącej zagrożenia, jakie niesie za sobą hałas w środowisku pracy powoduje, że coraz częściej podejmowane są działania w obszarze ograniczania nie tylko szkodliwego, ale również uciążliwego oddziaływania hałasu,
• szerokie popularyzowanie wiedzy na temat szkodliwego oddziaływania hałasu,
• ze względu na różnorodność źródeł hałasu i sposobów ich oddziaływania na środowisko programy ochrony środowiska przed hałasem muszą mieć charakter długofalowy,
• pracodawcy mają prawny obowiązek ochrony zdrowia i zapewnienia bezpieczeństwa zatrudnionych pracowników w warunkach narażenia na hałas.

WAŻNE! Bezpieczeństwo w pracy jest priorytetem. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie wykonywania obowiązków służbowych, na każdym stanowisku pracy jest zapewnienie jej dobrego wykonania oraz wyeliminowania ewentualnych wypadków podczas świadczenia pracy. Ochrona słuchu należy do jednych z najważniejszych zadań pracodawcy, wszak hałas doprowadzić może do trwałych i nieodwracalnych zmian w funkcjonowaniu człowieka.

Pełna oferta środków ochrony słuchu dostępna na stronie www.bezpieczenstwo-bhp.pl w zakładce OCHRONA SŁUCHU.