Oświetlenie na stanowiskach pracy są uwarunkowane normami oraz konkretnymi wymaganiami przepisów BHP. Ustawa PN-EN 12464-1:2004 warunkuje natężenie światła na danym stanowisku. Przypomnijmy, że wypełnianie obowiązków zawodowych musi odbywać się w bezpiecznych oraz komfortowych warunkach, a prawidłowe oświetlenie na pewno się do tego przyczynia. Jeżeli pracodawca nie zadba o odpowiednią ilość światła, a do tego będzie ono źle rozmieszczone, wzrok pracownika ulegnie znacznemu pogorszeniu. Jak dobrać oświetlenie i jakich przepisów musi przestrzegać pracodawca, aby jego firma działała zgodnie z przepisami BHP? Wszystkie ważne kwestie zostaną omówione poniżej. 

Rola oświetlenia na stanowiskach pracy

Oświetlenie miejsca pracy ma kluczowe znaczenie w produktywności pracowników, dlatego trzeba go uwzględnić już w momencie projektowania jednostki. Oczywiście, to charakter pracy warunkuje jaki rodzaj oświetlenia okaże się najlepszy. Na przykład potrzeby mechaników pod względem oświetlenia są zupełnie inne niż pracowników zatrudnionych w hali produkcyjnej czy biurze. Właściwe oświetlenie to jedyny skuteczny sposób, żeby zapobiec wadom wzroku oraz dyskomfortowi. Każdy pracodawca musi pamiętać, że niebezpieczna jest za mała ilość światła, ale narząd wzroku cierpi również, gdy światło jest zbyt intensywne. Jak dobrze wybrać? Na jakie kwestie zwrócić szczególną uwagę przy instalacji oświetlenia? Odpowiadamy. 

Oświetlenie stanowiska pracy – o czym warto wiedzieć?

Oświetlenie na stanowiskach pracy spełnia kilka funkcji, jednak najważniejsze jest umożliwienie wykonywania zadań wzrokowych oraz generowania odpowiedniego otoczenia świetlnego dopasowanego do charakteru pracy. Wymaga się, aby płaszczyzna robocza była oświetlona równomiernie. Zgodnie z przepisami w pomieszczeniu nie powinny występować czynniki przeszkadzające wzrokowi. Takie warunki pozwolą na wypełnianie obowiązków bez nadmiernego zmęczenia oraz dyskomfortu. Źle dobrane światło sprawia, że efekty pracy nie będą tak dobre, jak można tego oczekiwać, ma także niekorzystny wpływ na jakość finalnego produktu. To także czynnik sprzyjający wypadkom przy pracy, również poprzez brak koncentracji i wspomniany wcześniej dyskomfort. Pracownicy  nie czują się dobrze w miejscu pracy, kiedy jest tam za jasno albo za ciemno, problem pojawia się, gdy są oślepiani albo światło jest skierowane pod złym kątem. 

Od pracodawcy wymaga się, aby zastosowane światło było zgodne z polskim prawem i dopasowane do wymogów narzuconych przez ustawodawcę. Pomieszczenia zostają oświetlone poprzez:

• światło dziennie, 
• światło sztuczne, 
• połączenie obu rodzajów. 

Nietrudno domyślić się, że właściwe oświetlenie miejsca pracy zwiększa wydajność zatrudnionych osób. 

Oświetlenie na stanowiskach pracy – rodzaje

Oświetlenie w miejscu pracy dzieli się na ogólne oraz miejscowe. Oświetlenie ogólne bardzo dobrze wpływa na narząd wzroku człowieka. Ogromną zaletą jest równomierne oświetlenie całej przestrzeni, chociaż nie gwarantuje idealnej widoczności bezpośrednio w miejscu wykonywania obowiązków. Z kolei wadą jest duży koszt związany z tym oświetleniem. Z kolei drugi rodzaj, czyli oświetlenie miejscowe jest dopasowane do potrzeb konkretnej pracy. Gwarantuje bardzo dobrą widoczność. 

Dla pracownika najlepszym rozwiązaniem jest światło naturalne o barwie nieodbiegającej znacznie od koloru jasnożółtego i właśnie takie oświetlenie powinno  dominować w większości zakładów pracy. 

Lokalizacja źródeł światła jest uwarunkowana pełnionymi przez pracownika obowiązkami i jest dopasowana do konkretnego stanowiska. Kiedy weźmiemy pod uwagę potężne hale czy magazyny najlepszym rozwiązaniem są oprawy szeroko-strumieniowe, dzięki czemu ogólne oświetlenie jest bardzo dobre. Z kolei dla osób wykonujących prace wymagające precyzji, na przykład na stole czy taśmie bardzo ważne jest wprowadzenie bocznego światła wraz z zastosowaniem dodatkowych lamp na stanowisku pracy. 

Trzeba jeszcze raz podkreślić, że przepisy BHP oraz normy narzucają rodzaj stosowanego w miejscu pracy oświetlenia. Warunkują również natężenie światła, zgodnie z rodzajem wykonywanych obowiązków. 

Natężenie oświetlenia w miejscu pracy

Obowiązujące przepisy wskazują, jaka jest minimalna wartość natężenia oświetlenia w zakładzie pracy, jednak nie wymaga się stosowania tych zasad na całym stanowisku pracy, a jedynie w części istotnej pod względem zadania wzrokowego. Jeżeli oświetlenie ogólne nie wystarcza, wymaga się wprowadzenia dodatkowych lamp. 

Natężenie oświetlenia jest bardzo ważne, ale nie można zapominać również o rozkładzie luminacji, olśnieniu, migotaniu, kierunkowości światła, a także barwie i wyglądzie barwy światła. Każdy z wymienionych parametrów jest niezwykle istotny i trzeba go wziąć pod uwagę w trakcie wybierania lamp oraz żarówek do miejsca pracy, a także ich właściwego zlokalizowania. 

Przyjrzyjmy się bliżej wymienionym parametrom:

• rozkład luminacji, czyli fizyczna miara jaskrawości – ten parametr musi zostać dobrany zgodnie z charakterem wykonywanej pracy. Kiedy luminacje są za wysokie, można spodziewać się występowania efektu olśnienia, co oczywiście przełoży się na odczuwanie sporego dyskomfortu. Z kolei zbyt niskie luminacje przyczyniają się do braku energii i zapału do pracy, samo stanowisko również nie prezentuje się zbyt estetycznie, 
• olśnienie oznacza odczucie niskiego komfortu, niewygody, a do tego obniżenie zdolności rozpoznawania przedmiotów występujących w niewielkiej odległości od narządu wzroku. Ograniczenie olśnienia przyczyni się do zapewnienia korzystnych warunków do pracy, pozwoli zapobiec nieprzyjemnemu uczuciu zmęczenia i braku energii do działania, 
• migotanie albo efekty stroboskopowe oznaczają szybkie okresowe zmiany natężenia światła. To pierwszy krok do zwiększenia ilości wypadków występujących w miejscu pracy, co jest bardzo niekorzystne zarówno dla pracodawcy, jak i pracowników. Migotanie wywołuje ogromny dyskomfort, przyczynia się także do bólu głowy oraz dekoncentracji. Pracodawca powinien zrobić wszystko, co w jego pomocy, aby usunąć efekty stroboskopowe z miejsca pracy.

Doskonałym rozwiązaniem, na które decyduje się coraz więcej firm, jest stosowanie świetlówek LED, które są nie tylko energooszczędne, ale jednocześnie bardzo dobrze wpływają na nasz wzrok. Świetlówki są dostępne w różnej długości, dzięki czemu można je wykorzystać w większości zakładów pracy. Świetlówki są dostępne w różnych barwach, dzięki czemu pracodawca bez problemu dopasuje wybór do norm i przepisów BHP. 

W tym miejscu chcemy zaznaczyć, że w zakładach produkcyjnych warto wystrzegać się ciepłych barw światła, zamiast tego dobrym rozwiązaniem okaże się naturalna barwa, która nie odbiega znacząco od dziennej. Taki wybór sprawia, że narząd wzroku nie męczy się tak bardzo, jak w innych przypadkach, a wykonywana praca przynosi doskonałe efekty. 

Pracownicy biurowi powinni zwrócić szczególną uwagę na stały dostęp do światła dziennego. Z kolei oświetlenie elektryczne jest uwarunkowane normą PN-EN 12464-1:2004. Wymaga się, aby oświetlenia na stanowiskach pracy miały minimum 500 luksów przy samym komputerze, a także 300 luksów w całym biurze. W miejscach, gdzie pracownicy muszą pisać oraz czytać również należy zastosować oświetlenie 500 luksów. 

Podkreślamy jeszcze raz, to przepisy prawa warunkują, jakie oświetlenie trzeba zastosować, gdyż intensywność światła wpływa nie tylko na komfort odczuwany w trakcie wykonywania obowiązków, ale również na bezpieczeństwo pracy i efektywność, warunkuje jakość finalnego produktu i pozwala uniknąć wypadków. 

Znajomość norm i przepisów jest bardzo istotna, ale oświetlenie stanowiska pracy trzeba zacząć od właściwe projektu wykonanego przez odpowiednią osobę. Należy zwrócić uwagę na rozmieszczenie lamp, a także na odpowiednią intensywność. Przestrzeganie wymogów norm to kolejna kwestia, której nie można przeoczyć. 

Norma oświetleniowa

Wszystkie zasady związane z oświetleniem zostały zawarte w normie PN-EN 12464-1 „Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy”. Właściwie oświetlone stanowisko pracy warunkuje stan zdrowia pracowników, efektywność, a także wiele innych kwestii. Jeżeli pracodawca nie zadba o odpowiednie oświetlenie, zatrudnione osoby będą wykonywały zdecydowanie większy wysiłek, niż zostało to zaplanowane. Takie zasady dotyczą osób zatrudnionych w halach produkcyjnych, halach magazynowych, biurach i wszystkich innych zakładach. Jeżeli światło jest źle dobrane, na przykład w magazynie to wiąże się to nie tylko z zagrożeniem dla pracowników, ale również przechowywanych towarów i produktów. Straty mogą być ogromne, a winę ponosi często chęć oszczędności. 

Pomiary oświetlenia na stanowiskach pracy

Do pomiarów oświetlenia na stanowiskach pracy wykorzystywane są profesjonalne urządzenia znane jako luksomierze. Aby mieć pewność, że oświetlenie w zakładzie pracy jest właściwe, warto przede wszystkim nawiązać kontakt ze sklepem zajmującym się takimi działaniami, gdyż zespół profesjonalistów szybko wykona skrupulatny projekt dopasowany do charakteru pracy oraz wymagań ustawodawcy. To skuteczny sposób zapewniający maksymalne bezpieczeństwo wszystkim zatrudnionym osobom. 

Pomiary natężenia oświetlenia może wykonać każdy, gdyż nie wymaga się do tego żądnych dodatkowych uprawnień. Bardzo ważne jest posiadanie wiedzy, dzięki czemu obsługa luksomierza nie przyniesie większych problemów. Dodajmy, że luksomierz to urządzenie dostępne w każdym sklepie elektrycznym, jednak bardzo ważną rolę odgrywa właściwy sposób wykonywania badania. 

Pomiary oświetlenia na stanowiskach pracy muszą zostać udokumentowane. To skuteczny sposób potwierdzenia, że pracodawca zadbał o przestrzeganie wymaganych norm. Bardzo istotne, żeby oświetlenie było zgodne z zasadami BHP. W dokumentacji poświęconej natężeniu światła w miejscu pracy znajdują się następujące informacje:

• dane firmy, która podjęła się wykonania pomiarów, 
• data i godzina wykonania pomiarów, 
• rodzaj urządzenia pomiarowego wraz z jego ważną legalizacją, 
• miejsce, w którym odbyły się pomiary, 
• szkic rozmieszczenia stanowiska pracy, 
• rodzaj oraz liczba opraw świetlnych i szkic ich rozmieszczenia, a także wysokość zawieszenia, 
• stopień zabrudzenia bieżących opraw, 
• liczba uszkodzonych lamp, 
• opis pola pracy na wybranym stanowisku, 
• precyzyjnie wyznaczone miejsca pomiaru, 
• występowanie efektu stroboskopowego oraz metody pozwalające ograniczyć tętnienie światła, 
• wartość natężenia światła w wyznaczonych punktach oraz średnia dla całego pomieszczenia, 
• obliczenia potwierdzające, czy oświetlenie jest zgodne z wyznaczonymi normami, 
• wszystkie potrzebne wnioski oraz zlecenia, 
• dane osoby albo osób odpowiadających za wykonanie pomiarów. 
  
  

Oświetlenie na stanowiskach pracy – kilka słów podsumowania

Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy jest wyjątkowo ważne i waha się od 200 do 1000 luksów w zależności od zajmowanego stanowiska. Miejsce pracy musi być zgodne z przepisami BHP oraz wyznaczonymi normami. Jeżeli istnieje taka możliwość, oświetlenie dzienne sprawdzi się najlepiej, ale oczywiście trzeba pamiętać także o alternatywnych rozwiązaniach. Dobrze dobrane światło ułatwia koncentrację i skupienie, co w efekcie przekłada się na szybszą pracę, brak problemów z realizacją powierzonych zadań i jeszcze wyższym zarobkiem dla firmy. 

Wybierając oświetlenie, trzeba zwrócić szczególną uwagę na neutralną barwę, a współczynnik oddawania barw nie może być mniejszy niż CRI80. Barwa żarówki powinna przekraczać 4500 K. Dobrze dobrana żarówka pozwala uniknąć problemów ze zdrowiem i zadbać o lepszą koncentrację i doskonałe samopoczucie. To doskonały zakup, który przyniesie wiele korzyści. Koniecznie trzeba sięgnąć po zimną barwę. 

Jak widać, wybierając oświetlenie do miejsca pracy, trzeba sprawdzić i wziąć pod uwagę wiele elementów i parametrów. To pracodawca ponosi odpowiedzialność za niewłaściwie dobrane oświetlenie, dlatego wybór powinien być przemyślany i dostosowany do charakteru pracy oraz potrzeb pracowników.