Po co wykonujemy szkolenia BHP?

Szkolenia BHP odbywają się przed rozpoczęciem pracy, a następnie w wymaganych odstępach czasu. Termin kolejnych szkoleń BHP jest uwarunkowany konkretną branżą i stopniami ryzyka wystąpienia uszczerbku na zdrowiu albo utraty życia. Kursy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy są w stanie ochronić życie zatrudnionych osób i uniknąć wypadków będących wynikiem błędów czy braku znajomości zasad i norm. Jak często wykonuje się szkolenia, a także jak one wyglądają?

Ochrona życia i zdrowia, czyli rola szkoleń BHP

Szkolenia BHP są obowiązkowe dla wszystkich pracowników. Pierwsze szkolenia nosi miano wstępnego, a następnie organizuje się szkolenia okresowe. Czas pomiędzy jednym a drugim kursem jest uzależniony od charakteru pracy oraz występujących zagrożeń. Jeśli pracodawca nie wypełni swojego obowiązki,  musi liczyć się w pierwszej kolejności z karami finansowymi, a jeśli nie zapłaci – dochodzi do pozbawienia wolności. To bardzo stanowcza postawa, gdyż pracodawca nie może świadomie narażać życia albo zdrowia zatrudnionych osób. Szkolenia BHP umożliwiają zapoznanie się z przepisami prawa, warunkami technicznymi oraz zasadami obowiązującymi w zakładzie pracy. Przekazane informacji warto po jakimś czasie przypomnieć, stąd okresowe kursy są równie ważne. 

Jak często należy wykonywać szkolenia BHP?

Korzystając z Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 roku dowiadujemy się, że okresowe szkolenia BHP dla robotników pracujących w miejscu, gdzie występuje najwyższy stopień zagrożenia dla zdrowia i życia, odbywają się raz w roku. Inne osoby również pracujące na stanowiskach robotniczych, ale w bezpieczniejszych warunkach muszą odbyć szkolenia minimum raz na 3 lata (mogą częściej). W rozporządzeniu omówiono dokładne zasady szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres wykonywanych szkoleń, a także wymagania związane z prezentowaną treścią i realizacją programu. Ustawodawca wyznacza metody dokumentowania szkolenia i przypadki, kiedy pracodawca nie musi wymagać od zatrudnionych osób wzięcia udziału w kursie BHP. 

Z kolei Kodeks pracy narzuca pracodawcy obowiązek skierowania pracowników na szkolenie wstępne (zanim rozpoczną wykonywanie obowiązków zawodowych), a z kolei w tracie zatrudnienia wymagane jest odbywanie szkoleń okresowych. Tylko w taki sposób zdobyta wiedza jest cały czas aktualizowana, a zmiany w przepisach czy nowelizacje są wprowadzane w życie. 

Warto sprawdzić również termin pierwszego  szkolenia okresowe. Kiedy chodzi o robotników, czas nie może przekroczyć 12 miesięcy od czasu zatrudnienia na danym stanowisku. Szkolenie ma postać instruktażu i musi trwać co najmniej 8 godzin lekcyjnych. 

Inne osoby, a wśród nich pracodawcy oraz kadra kierownicza, inżynierowie, pracownicy techniczni, technolodzy, projektanci maszyn i urządzeń, pracownicy BHP, personel medyczny, kasjerzy, weterynarze, nauczyciele i inni muszą uczestniczyć w szkoleniach minimum raz na 5 lat. Jednak przepisy informują, że pracodawcy i kierownictwo mają obowiązek wzięcia udziału w kursie minimum 6 miesięcy po rozpoczęciu pracy, a inne osoby nie później niż do 12 miesięcy od podjęcia pracy. Wymienione osoby mogą uczyć się w formie seminarium, kursów albo samokształceń nazywanych e-learningiem. 

Po zakończeniu kursu (bez względu na jego formę) należy przeprowadzić weryfikację zdobytej wiedzy. W tym celu wykonuje się testy wyboru. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku w aktach pracowniczych zostaje umieszczona informacja o zaliczeniu całego szkolenia (zaświadczenie). 

Gdzie wykonuje się kursy BHP?

Kursy i szkolenia BHP od wielu lat wykonuje się w formie tradycyjnej. Oznacza to zgromadzenie pracowników w jednym miejscu, wykład, czasem ćwiczenia i egzamin. Takie rozwiązanie jest nie tylko pracochłonne, ale i problematyczne, wymaga przestrzeni i odpowiedniej liczby uczestników. Dla pracodawcy oznaczało to również niepłatną przerwę, gdyż zatrudnione osoby wykonywały szkolenie w godzinach pracy. Na szczęście taki sposób przekazywania wiedzy jest wybierany coraz rzadziej, zastępują go internetowe szkolenia. E-learning jest dostępny dla każdego bez względu na czas i miejsce przebywanie. Wystarczy mieć komputer, który posłuży do logowania oraz dostęp do Internetu. W trakcie szkolenia online przekazywana jest wiedza na temat ogólnych przepisów, ochrony przeciwpożarowej oraz udzielania pierwszej pomocy. Sprawdzanie nabytych umiejętności odbywa się w komfortowych warunkach. 

Kursy online to ogromna korzyść nie tylko dla pracowników, ale również dla pracodawcy. Mowa o korzystniejszej cenie, skuteczności, a także doskonałych opiniach. Uczestnicy kursów słuchają, uczą się z zaangażowaniem, gdyż szkolenia są nie tylko krótsze i ciekawsze, ale też bardziej treściwe. 

Kto bierze udział w szkoleniu okresowym BHP?

Szkolenie okresowe BHP odbywa się w formie kursu, seminarium albo samokształcenia i jest dedykowane:

  • pracodawcom albo osobom zajmującym kierownicze stanowiska (managerowie, mistrzowie czy brygadziści), 
  • pracownikom wykonującym powierzone im obowiązki na stanowiskach robotniczych, 
  • pracownikom inżynieryjno-technicznym, a wśród nich projektantom, konstruktorom maszyn oraz innych urządzeń technicznych, 
  • pracownikom służb bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pozostałym osobom zajmującym się zadaniami związanymi z tą dziedziną, 
  • pracownikom administracyjno-biurowym, jeśli w ich miejscu pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe albo niebezpieczne. 

Ustawodawca wyszczególnił również szereg osób, które nie muszą podchodzić do szkolenia okresowego. W tym przypadku wymaga się dostarczenia do pracodawcy zaświadczenie informujące o wzięciu udziału w szkoleniu okresowym i uzyskaniu pozytywnego wyniku testu (za organizację kursu odpowiadał wcześniejszy pracodawca). Drugim przypadkiem, kiedy obowiązuje zwolnienie, jest wykonywanie pracy na stanowisku, które podlega pod inną grupę stanowisk z zastrzeżeniem, że program szkolenia wykonano w taki sposób, iż zakres tematyczny pokrywa się z obowiązkami i zasadami na nowej pozycji. 

Korzyści z uczestniczenia w szkoleniach okresowych:

  • zapoznanie się z czynnikami występującymi w środowisku pracy, które mogą przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia, ale również i utraty życia. Kiedy pracownicy wiedzą, jakie występują zagrożenia, mogą jeszcze lepiej dbać o zapewnienie bezpieczeństwa i przestrzeganie wyznaczonych norm, 
  • uzyskanie informacji o przepisach oraz zasadach BHP przydatnych do wykonywania pracy w całym zakładzie, oraz na wybranym stanowisku. 
  • uzyskanie wiedzy o sposobie wykonywania pracy (nie tylko właściwe metody działania, ale również zapewnienie bezpieczeństwa dla samego siebie i osób znajdujących się w zakładzie pracy). Uczestnicy kursu zapoznają się z informacjami o postępowaniu w sytuacjach awaryjnych oraz metodach udziela pomocy osobom poszkodowanym. 

Za organizację szkolenia z zakresu BHP odpowiada:

  • pracodawca albo jednostka organizacyjna zajmująca się działalnością szkoleniową z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, 
  • placówka kształcenia ustawicznego, placówka kształcenia praktycznego, ośrodek dokształcanie i doskonalenia zawodowego, 
  • jednostka badawczo-rozwojowe, szkoła wyższa, inna placówka naukowa, 
  • stowarzyszenie zajmujące się bezpieczeństwem i higieną pracy, 
  • osoba fizyczna albo prawna zajmująca się prowadzeniem działalności oświatowej na zasadach wyznaczonych w przepisach o swobodzie gospodarczej – tylko w przypadku, gdy jednostka organizacyjna zajmuje się działalnością szkoleniową z zakresu BHP. 

W trakcie organizowania szkolenia należy przestrzegać określonych przez ustawodawcę wymogów. Z tego względu organizator ma zagwarantować uczestnikom odpowiedni program, który został dostosowany do zajmowanych stanowisk, a także zagrożeń i warunków towarzyszących wykonywaniu obowiązków zawodowych. Bardzo istotne, aby szkolenia instruktorów zajmujących się prowadzeniem instruktażu odbywało się zgodnie z przyjętymi wymogami i z zachowaniem wymaganych norm. Osoby przeprowadzające szkolenia zarówno wstępne, jak i okresowe muszą mieć wymaganą wiedzę, doświadczenie zawodowe oraz przygotowanie dydaktyczne. Ogromne znaczenie odgrywa także sposób przekazywania wiedzy, gdyż proste instrukcje zmierzające wprost do omówienia danego zagadnienia gwarantują odpowiednie przygotowanie pracowników, którzy będą wykonywać swoją pracę zgodnie z przyjętymi normami oraz świadomością występujących zagrożeń. Szkolenie musi odbywać się w odpowiednich warunkach, czyli w lokalu o odpowiedniej powierzchni, bez telewizorów czy innych czynników rozpraszających uwagę, z dostępem do świeżego powietrza oraz z dobrym oświetleniem. Przekazywanie wiedzy jest łatwiejsze, kiedy instruktor BHP przeprowadzający szkolenie ma odpowiednie wyposażenie dydaktyczne i korzysta z niego. 

Całe szkolenie musi zostać udokumentowane. W dokumentacji znajduje się informacja o zrealizowanych tematach, przebiegu spotkania, zaangażowaniu uczestników. Nie może zabraknąć protokołu przebiegu egzaminu oraz wyników. Dokumentacja zawiera rejestr wydanych pracownikom zaświadczeń. 

Jak często wykonywać szkolenia BHP pracowników – kilka słów podsumowania

Aby określić, jak często wykonuje się szkolenia BHP pracowników, trzeba przede wszystkim zapoznać się z charakterem wykonywanej pracy oraz warunkami i zagrożeniami. Kursy, szkolenia czy seminaria odbywają się nie rzadziej niż raz na 5 lat. Z kolei w przypadku stanowisk robotniczych szkolenia odbywają się minimum raz w roku (duże zagrożenie). Z kolei dla osób, które pracują w warunkach, gdy zagrożenia nie są aż tak poważne, kursy można odbywać raz na 3 lata. 

Dla pracowników inżynieryjno-technicznych wystarczy jedno szkolenie raz na 5 lat, ale pierwsze szkolenie musi odbyć się w 12 pierwszych miesiącach od pierwszego dnia zatrudnienia. 

Z kolei pracownicy biurowo-administracyjni ze względu na niewielkie ryzyko zagrożenia życia czy zdrowia muszą uczęszczać na szkolenia okresowe raz na 6 lat. Jednak pierwsze szkolenie również musi się odbyć do roku po rozpoczęciu zatrudnienia. Za organizowanie kursów, seminariów czy samokształcenia odpowiada właściciel firmy, który najczęściej korzysta z uprawnionego organizatora szkolenia posiadającego doświadczenie i wiedzę z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Aby szkolenie przebiegało szybko i sprawnie, a pracownicy czerpali jak największe pokłady wiadomości, warto urozmaicić naukę. Oznacza to stosowanie obrazowych filmów, tablic czy folii umożliwiających wyświetlenie informacji. Bardzo ważne jest także angażowanie uczestników, zadawanie pytań, a także organizowanie pracy w grupach. W taki sposób pracownicy uważnie słuchają, nie nudzą się i utrwalają zdobytą wiedzę. Z kolei uczestnicy szkolenia, którzy zdecydowali się na samokształcenie, muszą uzyskać materiały ułatwiające zapoznanie się ze wszystkimi informacjami oraz umożliwiającymi przygotowanie się do egzaminu i uzyskanie pozytywnego wyniku. Organizatorzy przesyłają zestawy pytań przygotowujących, skrypty oraz przepisy. W trakcie nauki warto robić notatki i zapisywać najważniejsze informacje. 

Po zakończeniu szkolenia, uczestnicy są poddawani egzaminowi, który ma na celu potwierdzenie zdobytej wiedzy oraz umiejętności. Jeśli szkolenia nie odbywa się zdalnie, ale ma miejsce w zakładzie pracy czy ośrodku przeznaczonym do szkolenia pracowników warto zadbać o przekazanie informacji z zakresu udzielania pierwszej pomocy. Dodatkowy kurs powinien być prowadzony przez ratownika medycznego, a możliwość poćwiczenia na manekinie pozwoli zapoznać się z metodami ratowania życia i udzielania pomocy ofiarom wypadków. 

Kiedy całe szkolenie zostanie zakończone, a pracownik zda egzamin, organizator szkolenia przygotowuje imienne zaświadczenie o zakończonym szkoleniu z zakresu BHP. Dokument musi powstać zgodnie z wytycznymi znajdującymi się w Rozporządzeniu na temat szkoleń z zakresu BHP.