Przepisy BHP

Przepisy, które powinno się znać, zaczynając pracę w służbie BHP

Bardzo ważnym aspektem pracy BHP-owca jest znajomość przepisów, nie można też pominąć kwestii wykształcenia i doświadczenia, które jest wymagane do rozpoczęcia pracy w firmie i sprawowania kontroli nad kwestiami bezpieczeństwa. Aby dobrze wykonywać swoje obowiązki, trzeba przede wszystkim znać przepisy i zasady wyznaczone przez ustawodawcę. Jakie akty prawne są szczególnie istotne dla osoby na stanowisku behapowca? O czym trzeba pamiętać przed rozpoczęciem pracy? 

Jak zostać pracownikiem BHP, czyli najważniejsze przepisy oraz wymagane wykształcenie

Aby zostać pracownikiem BHP, trzeba przygotować się na ciężką pracę. Wymaga się przede wszystkim uzyskania odpowiedniego wykształcenia kierunkowego wyznaczonego przepisami prawa oraz rozporządzeniami. Kandydat może zdecydować się na kierunkowe studia podyplomowe z dziedziny BHP albo uzyskać wykształcenie kierunkowe wyższe lub wykształcenie kierunkowe policealne. Behapowcem zostaje się po ukończeniu szkoły policealnej albo studiów kierunkowych. Dochodzi do tego również obowiązek bezustannego uzupełniania wiedzy, zapoznawania się z nowelizacjami przepisów i jednocześnie nabywania jakże ważnego doświadczenia. Każdy z wymienionych elementów jest ważny, gdyż behapowcy biorą na siebie ogromną odpowiedzialność za bezpieczeństwo zakładu pracy, a także zdrowie i życie zatrudnionych osób. 

Jakie wymagania musi spełniać specjalista z zakresu BHP?

Osoby, które uzyskały wykształcenie z zakresu BHP, mogą zdecydować się na jeden z wymienionych szczebli kariery zawodowej, pod warunkiem że spełniają konkretne wymagania:

  • specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy – warunkiem rozpoczęcia pracy na tym stanowisku jest wyższe wykształcenie kierunkowe albo studia podyplomowe z zakresu BHP oraz przynajmniej roczny staż pracy w służbach, 
  • starszy specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy – trzeba uzyskać wykształcenie kierunkowe wyższe albo podyplomowe, ale dodatkowym warunkiem jest 3-letni staż pracy w służbie, 
  • główny specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy – wymaga się wykształcenia wyższego albo podyplomowego kierunkowego, z kolei staż pracy musi przekroczyć 5 lat. 

Jakie zadania wykonuje pracownik BHP?

Przepisów związanych z BHP jest naprawdę dużo, dlatego nie warto sięgać po przypadkowe zapisy – będzie wiązać się to z chaosem, nie będzie też mowy o uzyskaniu ważnych informacji i wskazówek. Zacznijmy więc od podstaw, czyli najważniejszych informacji, które wraz z biegiem czasu i zgodnie z potrzebami warto uzupełnić o kolejne informacje dostępne w ustawach i rozporządzeniach. 

Decydując się na pracę w BHP i rozpoczęcie nauki, trzeba zacząć od zapoznania się z zakresem obowiązków behapowców, a także jego rolą w zakładzie pracy. Warto znać definicję służby BHP, gdyż okaże się to bardzo przydatne w kolejnych etapach nauki. 

Zadania oraz uprawnienia służby BHP zostały dokładnie opisane w Rozporządzeniu Rady Ministrów wydanego w dniu 2 września 1997 roku w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704 z późniejszymi zmianami. 

W tym miejscu chcemy zaznaczyć, jak ważne jest czytanie aktów prawnych razem z nowelizacjami. Wymagania kwalifikacyjne dotyczące służby BHP zostały zmienione 2 listopada 2004 roku w Rozporządzeniu Rady Ministrów zmieniającym rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy Dz.U. 2004 nr 246 poz. 2468

Pamiętajmy, że brak znajomości przepisów nie jest żadnym wytłumaczeniem, a konsekwencje niewiedzy mogą być bardzo poważne zarówno dla behapowca, jak i pracodawcy. 

Kodeks pracy a praca behapowca

Kluczowym aktem prawnym związanym z prawem pracy jest Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 wraz z wprowadzonymi później zmianami. Osoby zatrudnione w służbie BHP muszą zwrócić szczególną uwagę na dział dziesiąty, który nosi tytuł „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. 

We wspomnianym dziale można znaleźć najważniejsze obowiązki związane z BHP – dotyczą one zarówno pracodawcy, jak i pracownika, a także osób zajmujących stanowiska kierownicze. W Kodeksie pracy można znaleźć informacje dotyczące zakresu pomieszczeń oraz obiektów, maszyn, urządzeń, czynników szkodliwych, zagrożeń, szkoleń w dziedzinie BHP, badań profilaktycznych, wypadków przy pracy, a kończąc na służbie BHP. To sporo niezbędnych informacji, które każdego dnia są wykorzystywane w pracy behapowców i mają bezpośredni wpływ na nadzorowaną firmę. 

Trzeba zaznaczyć, że część przepisów jest bardzo dokładna i zawiera precyzyjne wskazówki, jak postępować, a także czego nie robić, a inne z kolei mają charakter bardziej ogólny, zarysowany i wymagają odszukania bardziej szczegółowych informacji. W kodeksie pracy znajdują się odwołania do innych przepisów, co jest bardzo ważne z punktu widzenia osób, które dopiero poznają obowiązujące przepisy i zasady pracy behapowca. 

W tym miejscu posłużmy się przykładem z rozdziału VIII zatytułowanego Szkolenie. W artykułach Art. 2372 – Art. 2374 wyznaczono podstawowe przepisy, a z kolei w artykule 2375 występuje odwołanie, że minister właściwy do spraw pracy wyznaczy (w formie rozporządzenia) dokładne zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.

Taka informacja wskazuje, że dodatkowe, niezbędne informacje są dostępne w rozporządzeniu. We wskazanym przykładzie mowa o Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy wydanego 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860 ze zmianami wprowadzonymi w późniejszym terminie. 

Ogólne przepisy BHP ważne dla pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650 z późniejszymi zmianami to akt prawny, który jest tak samo istotny, jak Kodeks pracy, dlatego należy go koniecznie sprawdzić i zapoznać się z podanymi informacjami. 

W Rozporządzeniu można znaleźć wiele niezbędnych wskazówek mających charakter uniwersalny, czyli obowiązują wszystkich. Zapisy i wskazówki są przydatne nie tylko w trakcie nauki i przygotowania do wykonywania zawodu, ale warto je odświeżać również w trakcie trwania stosunku pracy. Poświęcając czas na ponowne przejrzenie przepisów, za każdym razem można dowiedzieć się czegoś nowego i wynieść jakże potrzebną wiedzę. 

Omawiane rozporządzenie przekazuje ważne informacje, dlatego przyjrzymy im się nieco bliżej. 

W I Dziale zostały opisane podstawowe definicje, a wśród nich:

  • stanowisko pracy, 
  • ryzyko zawodowe, 
  • pomieszczenie pracy, 
  • osłona, 
  • środki ochrony indywidualnej i wiele innych. 

W II Dziale opisane zostały główne wymagania związane z obiektami budowlanymi oraz terenem zakładu pracy. 

W III Dziale znajdują się wymagania dla pomieszczeń pracy, oświetlenia, ogrzewania oraz wentylacji. 

W IV Dziale znajdziemy wymagania prawne związane z procesem pracy, a wśród nich:

  • ocena ryzyka zawodowego, 
  • kontrola BHP, 
  • instrukcja BHP, 
  • apteczki, 
  • stanowiska z obowiązkiem meldowania się, 
  • organizacja stanowisk pracy, 
  • obsługa maszyn, narzędzi oraz innych urządzeń technicznych, 
  • transport wewnętrzny oraz magazynowanie, 
  • ochrona przed hałasem, 
  • prace szczególnie niebezpieczne.

W Rozporządzeniu dostępne są trzy załączniki:

  • Załącznik nr 1 opisuje dokładne zasady korzystania ze znaków oraz sygnałów bezpieczeństwa stanowiących niezbędny element w każdej firmie, 
  • Załącznik nr 2 wyznacza dokładne zasady korzystania ze środków ochrony indywidualnej, 
  • Załącznik nr 3 wskazuje dokładne wymagania dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i inne. 

Szkolenia z zakresu BHP

Szkolenia z zakresu BHP są niezwykle ważne dla każdej zatrudnionej osoby. Kwestia na pozór tak prosta przysparza jednak wiele problemów, stąd w celu uzyskania odpowiedzi na ważne pytania, trzeba sprawdzić Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy wydane w dniu 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy  Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860 razem z wprowadzonymi później zmianami. 

Spoglądając na Rozporządzenie, może wydawać się mało istotne ze względu na jego objętość, jednak znajdziemy w nim naprawdę wiele ważnych informacji. Temat jest złożony, wymaga wnikliwej analizy, dlatego warto uzyskać zdecydowanie więcej informacji. 

Temat komplikuje się jeszcze bardziej, gdyż większość pracodawców, pracowników, a nawet samych behapowców uważa, że to właśnie pracownicy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiadają za przeprowadzanie szkoleń okresowych z zakresu BHP, a tak wcale nie jest. Szkolenia okresowe oraz wstępne to zupełnie różne kwestie, których nie należy łączyć ani omawiać wspólnie. Osoba, która prowadzi instruktaż ogólny, musi spełniać zupełnie inne wymagania niż wykładowca w trakcie szkoleń okresowych. Wiedza o tym pozwoli jeszcze lepiej wykonywać pracę behapowca, a także uniknąć podstawowych błędów, które zdarzają się zbyt często. 

Czynniki szkodliwe w środowisku pracy oraz ich pomiary

W każdym zakładzie pracy można znaleźć czynniki szkodliwe, do których zalicza się hałas, zapylenia, czynniki chemiczne i wiele, wiele innych. Ustawodawca wymaga wykonania ich pomiaru. W tym celu powstały rozporządzenia pozwalające regulować przepisy w tym zakresie. Trzeba je poznać zaraz po zapoznaniu się z wymienionymi aktami prawnymi. Mowa o:

  • Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy Dz.U. 2011 nr 33 poz. 166 z późniejszymi zmianami. W dokumencie można znaleźć ważne informacje o osobie upoważnionej do wykonywania pomiarów, ich częstotliwości, a także momencie, kiedy można się wstrzymać z ich wykonywaniem, 
  • Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy Dz.U. 2018 poz. 1286 z późniejszymi zmianami. W rozporządzeniu zawarte są informacje o maksymalnych wartościach konkretnych czynników występujących w środowisku pracy. Nie wymaga się biegłej znajomości przepisów, ale przestrzeganie wyznaczonych zasad jest już obowiązkowe. 

Wypadki przy pracy

Definicja wypadku przy pracy została zawarta w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – tekst jednolity Dz.U. 2019 poz. 1205 z późniejszymi zmianami. Z kolei szczegółowe informacje dotyczące sposobu badania wypadków przy pracy omówiono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy Dz.U. 2009 nr 105 poz. 870.

W rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 marca 2019 roku znajduje się obowiązujący wzór protokołu powypadkowego. Rozporządzenie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy Dz.U. 2019 poz. 1071.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 roku zawiera dokładne informacje potrzebne do wypełnienia Z-KW. Rozporządzenie w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy Dz.U. 2009 nr 14 poz. 80 z wprowadzonymi w późniejszym terminie zmianami  (uwaga: aktualny wzór Z-KW znajdziesz w nowelizacji: Dz.U. 2019 poz. 1972).

Wypadki przy pracy to bardzo trudne zagadnienie, z którym prędzej czy później mierzy się każdy behapowiec, zespół powypadkowy i pracodawca. To wydarzenie trudne dla firmy i zatrudnionych osób. W tym zakresie studia niestety totalnie zawodzą, gdyż przyszli behapowcy nie otrzymują wskazówek, jak zmagać się z problemami i przeszkodami występującymi w zakładzie pracy. Wiedzy i przydatnych informacji trzeba szukać na własną rękę. 

Kilka słów podsumowania

Przepisów dotyczących pracowników i służby z zakresu BHP jest bardzo wiele. We wcześniejszej części znajdują się tylko podstawowe akty prawne, od których trzeba zacząć i wraz z upływem czasu poszerzać swoją wiedzę. Bardzo ważne, aby rozporządzenia zawsze sprawdzać razem z nowelizacjami. Praca w służbie BHP jest wymagająca, ale bardzo satysfakcjonująca. Mając dobre chęci, a także chęć do nauki można szybko zapoznać się z podstawowymi przepisami prawa i bardzo dobrze chronić cały zakład.