Służba BHP w zakładzie pracy

Czym zajmuje się służba BHP w zakładzie pracy, jakie ma obowiązki i prawa?

Ustawodawca precyzyjnie wyznacza okoliczności, kiedy służba BHP jest obowiązkowa w zakładzie pracy. Informacje są dostępne w Kodeksie pracy, a także rozporządzeniu Rady Ministrów wydanego 2 września 1997 roku w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Posiłkując się przepisami widniejącymi w polskim prawodawstwie, dowiadujemy się, że do utworzenia służby BHP zobligowany jest każdy pracodawca, który oferuje zatrudnienie ponad 100 osobom. Oczywiście w zakładach, gdzie zatrudnia się mniej niż 100 osób, również można utworzyć służbę BHP, ale nie jest to obowiązkowe. Takie działanie jest najczęściej ściśle związane z warunkami panującymi w miejscu pracy i zagrożeniami, które czyhają na pracowników. Powołanie służby BHPto świadomy i bardzo doceniany wybór, który pozwala uniknąć wypadków i innych niesprzyjających okoliczności. 

Służba BHP – jaką pełni funkcję w zakładzie?

Służbie BHP w zakładzie pracy można przypisać kilka funkcji, a dokładnie:

  • nadzorującą, 
  • kontrolną, 
  • doradczą. 

W praktyce najczęściej wykonywane czynności polegają na monitorowaniu warunków pracy, jakie panują w przedsiębiorstwie, a także sprawdzenia, czy wszyscy przestrzegają przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontroli podlegają nie tylko zatrudnione przez firmę osoby, ale także kadra kierownicza, właściciel i wszystkie osoby odpowiadające za pracowników. 

Trzeba wyraźnie podkreślić, że praca służby BHP jest o wiele bardziej rozbudowana i składa się z wielu prac, a nie tylko sprawowania kontroli. Służba BHP odpowiada za wszystkie działania związane z profilaktyką bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia osób znajdujących się na terenie zakładu. Specjaliści mają obowiązek identyfikowania zagrożeń zawodowych, a także działanie zmierzające do ich usunięcia, przez co nie mają negatywnego wpływu na zatrudnione osoby. Celem służby BHP jest nie tylko określenie pochodzenia zagrożenia, czyli jego źródła, ale jednocześnie przedsięwzięcie wszystkich działań zmierzających do ich usunięcia albo ograniczenia. Wprowadzone rozwiązania mają być skuteczne, trwałe, bezpieczne i legalne. Aby wykonać pełną analizę pozwalającą na ograniczenie ryzyka w miejscu pracy, niezbędne jest wzięcie pod uwagę wielu czynników i elementów. Występuje wśród nich między innymi czynnik ludzki, do którego można zaliczyć:

  • postawę prezentowaną przez zatrudniane osoby, 
  • hierarchię potrzeb pracowników, 
  • dokładne zrozumienie kwestii związanych z bezpieczeństwem, brak ignorowania zagrożeń, 
  • świadomość, jaki wpływ ma każdy z pracowników na sytuację w jednostce i jak jego działanie może wpłynąć na konkretną sytuację (zapewnić bezpieczeństwo albo wręcz przeciwnie – wywołać zagrożenie). 

Jak widać, służba BHP jest nieodłącznie związana z pracownikami, wymaga nawiązania współpracy z nimi, a także zadbania o dobre relacje, które okażą się bardzo przydatne na wielu etapach wykonywania pracy. 

Rola współczesnego specjalisty ds. BHP?

Specjalista ds. BHP ma bardzo wysoko postawioną poprzeczkę, ale co to tak naprawdę oznacza? Musi przyjąć na siebie rolę managera interdyscyplinarnego, który wykazuje cechy inżyniera, psychologa, socjologa, ergonoma i wielu innych zawodów. Tylko wtedy jest w stanie wykonywać pracę na najwyższym poziomie, pomagać ludziom, a także dbać o ich bezpieczeństwo. To nie tylko wywołuje ogromną presję, ale także ma wpływ na ciążącą na nim odpowiedzialność. 

Specjalista ds. BHP musi opierać swoje działania na konkretnej wiedzy i informacjach, dzięki czemu odnalezienie problemu w konkretnym obszarze/dziedzinie, a także odszukanie najlepszej metody działania i właściwej pomocy jest niezbędne. Nie bez powodu jedną z funkcji wykonywanych przez służby bhp jest funkcja doradcza. Jest ona szczególnie przydatna dla pracodawcy, a zaufany specjalista pozwala mu na unikanie wydatków w firmie, działanie zgodnie z przepisami prawa i jednocześnie ograniczenie zagrożeń i niebezpieczeństw. 

Specjalista ds. BHP korzysta z wiedzy uzyskanej w trakcie studiów czy szkoleń, ale ważne jest także wspomagania się specjalistycznymi książkami. Nie mniejszą rolę odgrywają wnioski wyciągnięte z własnego doświadczenia i dotychczasowej pracy. Bierze on także pod uwagę wskazówki dostarczone przez pracowników zakładu, ważne jest wsparcie ekspertów z różnych dziedzin, którzy nie są ściśle powiązani z bezpieczeństwem i higieną pracy. Ważna jest także współpraca z lekarzami medycyny pracy. Służba bhp odpowiada za przygotowanie konkretnych rozwiązań pozwalających na ograniczenia albo usunięcie występujących zagrożeń, co łączy się także z długoterminowym ulepszeniem warunków pracy. 

Służby BHP są nierozerwalnie połączone z innymi wewnętrznymi organami nadzoru nad warunkami pracy, do których zalicza się Społeczną Inspekcję Pracy, jak i organami zewnętrznymi, określanymi jako pozazakładowe. Zalicza się do nich medycynę pracy, Państwową Inspekcję Pracy, Państwową Inspekcję Sanitarną, a także specjalistyczne firmy doradcze, laboratoria pomiarowe wykorzystywane do sprawdzania czynników składających się na środowisko pracy w analizowanym otoczeniu.  

W obowiązujących przepisach możemy znaleźć szczegółowe informacje o obowiązkach służby BHP. Poza informacjami, które zostały już przez nas wskazane, warto poznać także inne zadania specjalisty ds. bezpieczeństwa: 

  • tworzenie analiz stanu bezpieczeństwa oraz higieny pracy, planów rozwoju i modernizacji miejsca pracy oraz dostępnych pomysłów pozwalających zmodyfikować warunki występujące w przedsiębiorstwie (zmiana na lepsze),
  • doradztwo w zakresie przepisów i zasad BHP,
  • doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach, gdzie można znaleźć czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe i zgodnie z uzyskanymi informacjami wybrać właściwe środki ochrony zbiorowej oraz indywidualnej, 
  • pomoc przy wykonywaniu oceny ryzyka zawodowego nieodłącznie związanego ze świadczonymi działania, 
  • dostarczenie pracodawcy wniosków związanych z ergonomią miejsca pracy, a także szerzenie wśród zatrudnionych osób wszystkich ważnych informacji związanych zarówno z bezpieczeństwem i higieną pracy, jak i ergonomią, 
  • branie udziału w określaniu przyczyn oraz okoliczności wypadków w miejscu pracy, przygotowanie wniosków z uzyskanych badań, a także monitorowanie realizacji, 
  • uzupełnianie rejestru wypadków przy pracy, a także chorób zawodowych i archiwizowanie potrzebnej dokumentacji, 
  • branie udziału w działaniach zainicjowanych przez pracodawcę, komisję BHP i pozostałych zakładowych komisji, które mierzą się z omawianym zagadnieniem.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że służba BHP nie zajmuje się innymi zadaniami czy czynnościami, nie odpowiada za organizację szkoleń stanowiskowych – to działania, które trzeba powierzyć instruktorom albo innym osobom mającym ku temu odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie. 

Trzeba jeszcze dodać, że pracownik służby BHP może prowadzić szkolenia wstępne BHP, ale tylko w części instruktażu ogólnego. Zabrania się wykonywania szkoleń okresowych – trzeba to wyraźnie podkreślić, gdyż wielu pracodawców błędnie wymaga od służby BHP wykonywania tego obowiązku. 

Rekomendowane jest, żeby służba BHP brała aktywny udział w tworzeniu oraz sprawdzaniu materiału szkoleniowego przeznaczanego dla zatrudnionych pracowników. Kontrola powinna być uwarunkowana chęcią zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego oraz dydaktycznego szkolenia, które ma się odbyć w nadzorowanym zakładzie pracy. 

Kto może zostać specjalistą ds. BHP?

Służba BHP musi funkcjonować w każdej firmie, w której liczba pracowników przewyższa 100 osób. Jeżeli w firmie zatrudnionych jest przeszło 600 osób to na każde 600 osób, musi pracować minimum jeden pełnoetatowy pracowników służby BHP. To wymagania ustawodawcy i pracodawcy są zobligowani do przestrzegania tych zasad – w przeciwnym wypadku muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. 

Specjalistą ds. BHP może być odpowiednio przeszkolony pracownik, nawet jeżeli został zatrudniony do pracy na innym stanowisku i na co dzień wykonuje inne zadania. Jednak warunkiem jest uzyskanie przez niego odpowiednich kwalifikacji, umiejętności, a z czasem również doświadczenia. Wielokrotnie w miejscu pracy nie można znaleźć osób, które mają wymagane kwalifikacje, a także chcących podjąć się dodatkowych obowiązków. W takim przypadku pracodawca musi zdecydować się na skorzystanie z usług innej firmy. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracę służby BHP może wykonywać także pracodawca. Jedyne co musi uczynić to ukończyć specjalne szkolenie przygotowujące do wykonywania nowych obowiązków i sprawowania kontroli nad bezpieczeństwem. Ogromną rolę odgrywa także liczba zatrudnionych osób. Jeżeli w firmie pracuje mniej niż 10 osób, to pracodawca może samodzielnie tworzyć służbę bhp. Pracodawca może pełnić funkcję specjalisty ds. BHP, jeżeli w jego firmie pracuje mniej niż 50 osób i jednocześnie działalność jest zakwalifikowana do nie wyższej niż trzecia kategoria ryzyka, kiedy wziąć pod uwagę przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. 

Nie ma znaczenia, czy specjalista ds. BHP jest zatrudnionym pracownikiem wykonującym inne zadania, czy też pochodzi z firmy zewnętrznej. Każdy z nich musi spełniać wymagania wyznaczone przez ustawodawcę, a dokładnie ukończyć szkolenie z zakresu BHP skierowane dla pracowników służby BHP. 

W jaki sposób można wyszkolić służbę BHP?

Po wstępnym przedstawieniu, mamy już świadomość, że specjaliści ds. BHP mają wiele obowiązków, stąd bardzo istotne jest uzyskanie odpowiednich kwalifikacji oraz umiejętności. Każdy specjalista ma wiele obowiązków ściśle związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy całego przedsiębiorstwa. Oznacza to, że każdy kandydat musi przejść dokładne szkolenie, sama znajomość przepisów BHP nie wystarczy, ale niezbędne są także umiejętności, dzielenia się wiedzą z innymi. Najlepiej, kiedy pracownik wykazuje się ponad przeciętną komunikacją, a do tego uzyskaną wiedzę potrafi przekazać i jednocześnie wykorzystać ją w praktyce. To najlepszy specjalista, z jakim można pracować, zapewniający wysoki poziom bezpieczeństwa, mający poszanowaniu u innych osób, a także docierający nawet do najbardziej opornych pracowników. 

Aby specjalista ds. BHP był odpowiednio przygotowany do wykonywania swojej pracy, bardzo ważny jest nowoczesny sposób nauczania i omawiania poszczególnych zagadnień. Trzeba podkreślić, że wykłady bazujące tylko na suchej teorii od dawna przestały się sprawdzać. Pracownik służb BHP  musi bardzo się starać i używać pomocy dydaktycznych, które sprawią, że nudny wykład zmieni się w ciekawe szkolenie, a także zapewni właściwą ochronę dla pracowników wykonujących swoje obowiązki w zakładzie, który jest przez niego nadzorowany. Wprowadzenie praktycznych ćwiczeń to klucz do sukcesu. Teorię warto przeplatać z praktyką, angażować uczestników, zadawać im pytania, zaciekawić ich już na samym początku, a następnie dążyć do przekazania jak największej porcji wiedzy, co pozwoli uniknąć wypadków, a także zadbać o wysoki poziom bezpieczeństwa. 

Świetnym pomysłem są zajęcia prowadzone przy pomocy metody treningowo-warsztatowej, gdyż przynoszą najlepsze efekty, są też lubiane przez osoby, które biorą w nich udział. Pracę w grupie można połączyć z indywidualnymi zadaniami. Efekt jest bardzo dobry. 

Warto upewnić się, że pracownik służby BHP również ma odpowiednie podejście do pracowników. 

Tak dużo wymagań w stosunku do specjalisty ds. BHP sprawia, że wybór odpowiedniej osoby nie jest łatwy. Jednak dobry wybór daje przedsiębiorcy pewność, że jego firma jest we właściwych rękach, a zatrudnione osoby są w pełni bezpieczne. 

Służba BHP – kilka słów podsumowania

Wszystkie zasady związane z pracą służby BHP są uwarunkowane przepisami prawa, a dokładnie art. 23711 kp oraz rozporządzenia Rady Ministrów wydanego 2 września 1997 roku w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawowym zadaniem służby jest zapobieganie wypadkom i zagrożeniom występującym  w miejscu pracy, ograniczenie ryzyka, a także zapewnienie właściwych warunków. Pracodawca zyskuje doradztwo ściśle związane z BHP w swojej firmie. Służba BHP odpowiada także za organizację wstępnych szkoleń, dlatego wiedza i doświadczenie, a także umiejętne przekazywanie informacji jest niezwykle istotne. Specjalista ds. BHP to bardzo wymagająca, ale jednocześnie satysfakcjonująca praca, obowiązkowa we wszystkich zakładach zatrudniających powyżej 100 osób.