Jednym z często używanych środków ochrony indywidualnej są ubrania zabezpieczające przed ciekłymi chemikaliami. Stanowią one barierę ochronną przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi, które występują w różnych formach – można spotkać gazy, parę, ciecze albo pyły. Prezentowana odzież jest znana pod wieloma nazwami, ale to nie jest najważniejsze. Kluczowe jest zastosowanie przez producenta najlepszej jakości materiałów i tworzyw, które pozwolą jeszcze lepiej zabezpieczyć użytkownika, a także zapobiec poważnym obrażeniom uwarunkowanym stosowanymi substancjami chemicznymi. Dzisiaj skupimy szczególną uwagę na ważnych cechach odzieży chemoodpornej, dowiemy się, jak ją wybrać i jakie normy muszą spełniać ubrania, żeby zagwarantować pracownikom maksymalne bezpieczeństwo. 

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami, jak wybrać, żeby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa?

Odzież chroniąca przed ciekłymi chemikaliami zapewnia najwyższy poziom zabezpieczenia. Chroni przed substancjami chemicznymi, które są używane w różnej formie. Musi spełniać szereg wymagań, dzięki czemu pracownik nie zazna kontuzji, jego stan zdrowia nie pogorszy się, a pracodawca nie pozostanie pociągnięty do odpowiedzialności za wydarzenia, które miały miejsce na skutek niewłaściwego zabezpieczenia. Odzież chemoodporną stosuje się nie tylko w zakładach pracy, ale ma bardzo szerokie zastosowanie. Jak wybrać odpowiedni strój do wymagającej pracy? Na jakie kwestie trzeba zwrócić szczególną uwagę? Odpowiadamy na wszystkie pytania i wątpliwości. Po zapoznaniu się z wytycznymi zawartymi w dzisiejszej publikacji znikną problemy z wyborem odpowiedniego modelu, a ryzyko pogorszenia stanu zdrowia zostanie zminimalizowane. Przyjemnej lektury!

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami – gdzie można z nich skorzystać?

Odzież chemoochronna jest stosowana w miejscach, w których występują szkodliwe substancje chemiczne w formie gazów, par, cieczy i pyłów. Stanowią one poważne zagrożenie dla każdej osoby, która ma z nimi styczność, dlatego nie można ich lekceważyć, mimo iż często nie jesteśmy w stanie ich dostrzec. 

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami są stosowane:

• w trakcie awarii chemicznych, 
• katastrof, 
• w przemyśle chemicznym, 
• w przemyśle spożywczym, 
• w przemyśle farmaceutycznym, 
• przy pracach chemicznych w rolnictwie, 
• przy pracach lakierniczych, 
• przy pracach z azbestem, 
• innych pracach, gdzie zatrudnione osoby stykają się ze szkodliwymi substancjami. 

Posiłkując się Dyrektywą 89/686/EWG, uzyskujemy informację, że odzież chroniąca przez niebezpiecznymi czynnikami chemicznymi zalicza się do środków ochrony indywidualnej (ŚOI) kategorii II oraz kategorii III, które zapewniają najwyższy poziom zabezpieczenia. Znamy je jako środki chroniące przed zagrożeniem życia i niebezpieczeństwami, które przyczyniają się do poważnego uszkodzenia ciała, a nawet śmierci. 

Ten rodzaj odzieży można rozpoznać poprzez piktogram: 

Piktogram oznaczający odzież chroniącą przed czynnikami chemicznymi.

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami – rodzaje

Posiłkując się normami europejskimi, dowiemy się, jaki należy stosować podział odzieży chemoochronnej, opierającej się o intensywność działania substancji chemicznej na odzież, a także ze względu na stan skupienia substancji chemicznej. Wyróżnia się sześć typów odzieży ochronnej, gdzie typ 1 zapewnia maksymalną ochronę, a typ 6 najmniejszą. W poniższej tabeli wymieniamy normy oraz opisujemy dostępne typy:

Ubrania chroniące przed chemikaliami to doskonałe zabezpieczenie, ale poziomy ochrony są różne, co zostało dokładnie przedstawione w powyższej tabeli. W trakcie wybierania odpowiedniego stroju trzeba zwrócić szczególną uwagę na zastosowany do produkcji materiał. Wybrany materiał warunkuje klasy odporności. Są one określane z wykorzystaniem normy EN ISO 6529 czasu przebicia, co w praktyce oznacza, ile czasu jest niezbędne, aby doszło do przejścia molekuła substancji chemicznej przez zastosowany materiał. 

Możemy zdecydować się na jedną z następujących klas odporności: 

- klasa 1 - czas przebicia > 10 min,

- klasa 2 - czas przebicia > 30 min,

- klasa 3 - czas przebicia > 60 min,

- klasa 4 - czas przebicia > 120 min,

- klasa 5 - czas przebicia > 240 min,

- klasa 5 - czas przebicia > 480 min.

Ubrania chroniące przed chemikaliami ze względu na rodzaj substancji chemicznej pozwalają wyszczególnić odzież zabezpieczającą przed:

• kwasami i zasadami nieorganicznymi, do których zaliczamy kwas solny, kwas siarkowy, kwas azotowy, zasada sodowa, zasada potasowa (odzież kwasoodporna),
• kwasami organicznymi, do których zaliczamy kwas mlekowy, kwas octowy, kwas mrówkowy,
• olejami, do których zaliczamy oleje roślinne, oleje zwierzęce, oleje mineralne (odzież olejoodporna),
• środkami ochrony roślin,
• farbami i lakierami,
• rozpuszczalnikami organicznymi (np. benzen, aceton, toluen).

 W klasyfikacji odzieży chemoochronne ważny jest także czas użytkowania i w tym zakresie obowiązuje następujący podział:

• odzież dedykowana do krótkotrwałego bądź jednorazowego użytku,
• odzież dedykowana do długotrwałego użytku (wielokrotnego użytku).

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami nie mogą być dobrane przypadkowo i dotyczy się to zarówno odzieży długotrwałego, jak i krótkotrwałego użytku. Właściwie dobrany materiał, a także odpowiednia konstrukcja przekłada się na trwałość stroju i wysoki poziom bezpieczeństwa. Do produkcji odzieży krótkotrwałego użytku stosuje się przede wszystkim włókninę i folię, gdyż materiały należą do tanich, a przy tym spełniają swoją funkcję. 

Z kolei w przypadku odzieży długotrwałego użytku niezbędne jest zastosowanie tkanin powleczonych oraz impregnowanych, co przekłada się na wysoki poziom zabezpieczenia przed agresywnymi substancjami chemicznymi, a także wysoki poziom trwałości mechanicznej, co jest szczególnie istotne w przypadku wielokrotnego stosowania odzieży. Każdy użytkownik musi pamiętać, że po każdorazowym noszeniu ubrań wielokrotnego użytku należy je odpowiednio wyczyścić. Ten proces nazywany jest dekontaminacją. 

Ubrania chroniące przed chemikaliami pod postacią pyłu (odzież pyłoszczelna)

Chemikalia mogą występować w formie pyłu, który nie zawsze jest toksyczny, jednak długotrwały kontakt może wyrządzić sporą krzywdą, stąd warto wystrzegać się kontaktu z nimi i zapewnić wysoki poziom ochrony. Ten rodzaj najczęściej występuje jako kombinezon, w którym można zauważyć dopasowane makiety rękawów oraz nogawek. Producenci dodają kołnierze albo kaptury. Ważnym dodatkiem są tkaniny o specjalnych splotach wykazujące właściwości pyłoszczelne i jednocześnie zapewniające przepływ powietrza, co gwarantuje maksymalną wygodę w trakcie pracy. 

Z kolei ubrania chroniące przed chemikaliami w postaci pyłów toksycznych, do których zaliczamy na przykład azbest, muszą być zgodne z wymogami normy EN 13982-1, co pozwoli zabezpieczyć użytkownika przed przeciekiem wewnętrznym. Ten rodzaj kwalifikowany jest jako typ 5 odzieży chemoochronnej, a do jej produkcji służy włóknina polipropylenowa, dodatkowo powleczona. 

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami

Wybierając odpowiedni rodzaj odzieży ochronnej, trzeba zwrócić szczególną uwagę na intensywność działania używanej cieczy. Producenci oferują następujące produkty:

• odzież chroniąca przed odpryskaniem cieczą – typ 6 – ten rodzaj zabezpiecza przed krótkotrwałym oraz nieintensywnym kontaktem z ciekłymi substancjami chemicznymi (mowa tutaj o olejach i rozpuszczalnikach, zabezpieczenie dotyczy także rozcieńczonych kwasów i zasad). Do produkcji ubrań służą tkaniny oraz włókniny impregnowane. Zastosowany materiał gwarantuje doskonałą ochronę i komfort odczuwany w trakcie noszenia, 
• odzież chroniąca przed rozpyloną cieczą – typ 4 – prezentowany rodzaj charakteryzuje się szczelnością na przesiąkanie rozpylonej cieczy. Do produkcji służą tworzywa sztuczne, które wykazują zmienną odporność na działania substancji chemicznych. Od producenta wymaga się, aby w instrukcji użytkowania występowała tabela odporności chemicznej z wyszczególnieniem czasu przebicia materiału przez daną substancję. Mowa o jakże znanych klasach odporności. Ten rodzaj odzieży cieszy się sporą popularnością do prac lakierniczych czy ogrodniczych (w trakcie spryskiwania roślin), 
• odzież chroniąca przed strumieniem cieczy – typ 3 – wymagania identyczne co w odzieży typu 4, ale niezbędna jest inna konstrukcja i dodatkowe uszczelnienie, co pozwoli zabezpieczyć przed cieczą pod ciśnieniem. 

Ubrania chroniące przed chemikaliami gazoszczelna 

Chemikalia występują również w formie gazów, pary i niewielkich cząsteczek stałych. Wtedy bardzo istotne jest odseparowanie pracownika od niebezpiecznego otoczenia. W tym celu stosuje się ubrania gazoszczelne. Trzeba je stosować razem ze sprzętem zabezpieczającym układ oddechowy. To jedyny sposób, aby stworzyć skuteczną barierę. W tym przypadku stosuje się kombinezon wraz ze szczelnymi butami wzbogaconymi w gazoszczelny zamek błyskawiczny. Niezbędne są też rękawice przytwierdzone do kombinezonu. 

Ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami – jak wybrać właściwy strój?

Praca ze szkodliwymi substancjami chemicznymi nie należy do łatwych, a wręcz można stwierdzić, że jest bardzo wymagająca, dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na dobór odpowiednich ubrań ochronnych. Zaczynamy od zidentyfikowania substancji chemicznych. Wiemy już, że występują w formie gazu, pary, cieczy i pyłu. Trzeba pamiętać, że chemikalia wielokrotnie zmieniają swój stan skupienia, należy to uwzględnić w trakcie wyboru. 

W dalszej kolejności należy sprawdzić inne występujące w miejscu pracy zagrożenia. Mowa, chociażby o wysokiej temperaturze, gorących odpryskach, atmosferze wybuchowej, substancjach biologicznych, promieniowaniu i wielu innych zagrożeniach. Wybierając odzież ochronną, nie można o nich zapominać – w przeciwnym wypadku poziom ochrony będzie niewystarczający. 

Przed zakupem stroju konieczne jest zweryfikowanie intensywności działania substancji chemicznej, jednak ta zasada dotyczy tylko cieczy. Ta informacja pozwoli dobrać odpowiedni typ odzieży. 

Należy też sprawdzić stężenie oraz toksyczność substancji chemicznej, gdyż nie wszystkie dostępne stroje ochronne gwarantują 100% szczelności. Dla przykładu odzież typu 5 zakłada przeciek do wnętrza kombinezonu na poziomie 15% w 8 na 10 przebadanych kombinezonach, co w przypadku bardzo szkodliwej substancji stanie się przyczyną poparzenia, a nawet może być tragiczne w skutkach. 

Wybór czasu przebicia to następny element wymagający weryfikacji. W tym celu warto skorzystać z tabeli udostępnionych przez producenta, do których wpisywany jest czas przenikania substancji chemicznej przez materiał. Te wskazówki pozwolą dopasować stopień ochrony do występujących zagrożeń, ale jednocześnie mają wpływ na koszt ubrania. 

Kontroli musi podlegać także ryzyko uszkodzeń mechanicznych. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że właściwości chemoochronne zostają zachowane tylko w sytuacji, gdy strój nie zostanie uszkodzony (materiał ani szwy). Jak to sprawdzić? Należy zweryfikować potencjalne zagrożenia mechaniczne, a później dostosować poziom ochrony odzieży chemoochronnej do warunków pracy. 

Ważną rolę odgrywa komfort odczuwany w trakcie pracy. Kombinezon zapewniający bardzo wysoki poziom ochrony jest ciężki, a materiał mało elastyczny, każdy ruch jest problematyczny, strój nie przepuszcza powietrza, dlatego, jeżeli warunki tego nie wymagają, nie trzeba przekazywać pracownikom aż tak szczelnego sprzętu. Należy koniecznie zweryfikować krój kombinezonu, poziom ochrony i właściwy rozmiar. 

Liczy się każdy z wymienionych elementów, gdyż ubrania chroniące przed ciekłymi chemikaliami nie mogą być wybierane przypadkowo.