BADANIA OKRESOWE PRACOWNIKÓW

BADANIA OKRESOWE

Kto podlega badaniom okresowym?

Podlega im każdy pracownik. Badania okresowe służą profilaktyce zdrowotnej pracowników. Wykonywane powinny być na polecenie oraz koszt pracodawcy. Pracownik robi je nie rzadziej niż co pięć lat i nie częściej niż co rok. Okresowym badaniom lekarskim podlega każdy pracownik niezależnie od tego, jaką pracę wykonuje i w jakich warunkach. Celem badań okresowych pracowników jest stwierdzenie braku przeciwwskazań wykluczających kontynuowanie pracy na zajmowanym dotąd stanowisku.

Skierowanie na badania okresowe

Badania okresowe wykonuje się cyklicznie w określonym przez kodeks pracy czasie. Zadaniem badań okresowych jest nie tylko sprawdzenie aktualnego stanu zdrowia pracownika, ale też określenie czy może wykonywać swoje obowiązki. Badania okresowe dotyczą wszystkich pracowników, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Pracodawca nie może zezwolić na kontynuowanie pracy osobom, które nie posiadają aktualnych badań lekarskich. Na badanie okresowe kieruje zakład pracy i to on ponosi koszt tego badania.

Badania okresowe – co ile?

Badania okresowe dla wszystkich pracowników wykonywane są w terminie wskazanym w orzeczeniu. Pracodawca nie może zezwolić na wykonywanie pracy pracownikowi bez aktualnego orzeczenia lekarskiego mówiącego o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy przedstawionych w skierowaniu na badania lekarskie – mówi o tym dokładnie art. 229 Kodeksu pracy. Częstotliwość badań okresowych zależna jest od rodzaju i warunków wykonywanej pracy. Termin badania okresowego określony powinien być w zaświadczeniu wydanym przez lekarza, przy okazji przeprowadzania badań wstępnych, jak również ostatnich badań okresowych. Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne ustanowić może krótszy termin kolejnego badania, w sytuacji w której stwierdzi, że jest niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Badania okresowe kierowców zawodowych

Zawodowy kierowca, co pięć lat poddaje się okresowym badaniom, a po ukończeniu 60 r. życia, co dwa i pół roku. Należą do nich:

• badania ogólne
• okulistyczne
• laryngologiczne
• badania pomocnicze
• w zależności od wskazań badania neurologiczne
• badania psychologiczne.

Po co badania psychologiczne?

Kierowcy zawodowi w ramach badań okresowych zobowiązani są do przechodzenia badań psychologicznych. Celem tych badań jest między innymi ustalenie, jak kierowca zachowywał się będzie w sytuacjach stresowych. Badanie takie składa się z kilku testów, które oceniają: osobowość, koncentrację, spostrzegawczość, sprawność intelektualną, szybkość podejmowania decyzji. Dodatkowym badaniem jest badanie przeprowadzane w „ciemni”, które określa zdolność do prowadzenia pojazdów w warunkach nocnych.
Skierowanie na badanie lekarskie kierowcy zawodowego wystawiane jest przeważnie przez pracodawcę, jednak mogą zostać one także wykonane na wniosek samego kierowcy.

Badania okresowe pracowników po 50 roku życia

Częstszym badaniom okresowym podlegają pracownicy wykonujący prace na wysokości, co rok powyżej 50 r. życia, a pozostali co 2-3 lata.

W czym tkwią szczegóły?

Badania wysokościowe wykonywane powinny być przez osoby pracujące na wysokości powyżej 1,0 metra ponad ziemią. Na ogół wykonuje się je co 3-5 lat w przypadku osób pracujących na wysokości do 3 metrów i co 2-3 lata w przypadku pracowników pracujących powyżej 3 metrów nad ziemią. Aczkolwiek okresowe badania wysokościowe po 50 roku życia rządzą się innymi wytycznymi. W przypadku prac na wysokości do 3 metrów termin badań wysokościowych po 50 r. życia jest taki sam, jak przed ich ukończeniem i wynosi 3-5 lat w zależności od szczegółowych wskazań. Różnica pojawia się w przypadku terminu badań dla osób wykonujących pracę powyżej 3 metrów nad ziemią i wynosi 2-3 lat w zależności od wskazań dla osób przed 50-tką i rok dla tych, którzy ukończyli 50 rok życia.

Czy badania lekarskie, w tym okresowe przeprowadzać trzeba w godzinach pracy?

Profilaktyczne badania lekarskie, w tym badania okresowe przeprowadza się, jeśli jest to możliwe w czasie pracy – art. 229 § 3 Kodeksu pracy. Za czas wykonania badań pracownik zachowuje całkowite prawo do wynagrodzenia. W sytuacji, w której wykonanie badań łączy się odbyciem podróży do innej miejscowości, pracownikowi należy się zwrot kosztów przejazdu, zgodnie z wytycznymi obowiązującymi przy podróżach służbowych.
Jeżeli nie ma możliwości przeprowadzenia profilaktycznych badań lekarskich,w tym badań okresowych pracowników w godzinach pracy (co wynikać może z systemu czasu pracy), mogą one być wykonane po godzinach pracy. Nadmienić jednak należy, że czasu badań lekarskich przeprowadzanych po godzinach czasu pracy, bądź też w dni wolne od pracy nie zalicza się do czasu pracy. Tym samym pracownikowi nie przysługuje za ten czas wynagrodzenie.
WAŻNE! Jeśli badania lekarskie przeprowadzane są w godzinach pracy pracownika, trzeba zwolnić go z obowiązku świadczenia pracy na czas niezbędny do ich wykonania. Pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za czas nieobecności.

Jak wyglądają badania okresowe?

W trakcie badania okresowego lekarz medycyny pracy ocenić musi ogólny stan zdrowia pacjenta pod kątem stanowiska, jakie zajmuje oraz ocenić jaki wpływ na zdrowie pacjenta mają warunki pracy. Wizyta taka rozpoczyna się zwykle od dokładnego wywiadu lekarskiego mającego na celu ustalenie, przede wszystkim:

• rodzaju wykonywanej pracy
• czynników szkodliwych,

jak również:

• przewlekłych chorób
• przyjmowanych leków
• przebytych operacji.

Lekarz wykonuje także podstawowe badania, takie jak pomiar ciśnienia krwi i osłuchanie klatki piersiowej. Na ogół wykonywane są także podstawowe badania krwi, takie jak morfologia. Dodatkowo lekarz medycyny pracy skierować może pracownika na badania przeprowadzane przez lekarza specjalistę. Każdy ze specjalistów wykonuje badania i wydaje zaświadczenie, z którym ponownie należy udać się do lekarza medycyny pracy. Przy czym, zakres badań zależy głównie od stanowiska oraz zagrożeń, wynikających z wykonywanej pracy. Przykład pracowników biurowych, pokazuje, że dla nich kluczowe jest badanie okulistyczne, gdyż wykonują swoją pracę spędzając dużo czasu przed komputerem. Wówczas lekarz stwierdza bądź wyklucza wadę wzroku, co daje podstawę do zalecenia korzystania z okularów korekcyjnych (jeśli zachodzi taka konieczność).
WAŻNE! W przypadku zalecenia korzystania z okularów korekcyjnych pracodawca zobowiązany jest pokryć część kosztów ich zakupu.
Pracownicy, których stanowisko pracy związane jest z hałasem lub też obsługą niektórych maszyn, kierowani są na badania neurologiczne i laryngologiczne. W przypadku pracowników, którzy podczas wykonywania swych obowiązków służbowych narażeni są na szkodliwe pyły konieczne są badania spirometryczne.
Na podstawie wszystkich zaświadczeń od lekarzy specjalistów, lekarz medycyny pracy wydaje orzeczenie lekarskie o zdolności do podjęcia pracy na danym stanowisku pracy bądź wskazuje przeciwwskazania wykluczające pracę na danym stanowisku.

Co zawierać powinno skierowanie na badania okresowe?

Skierowanie na badania powinno zawierać w pierwszej części dane osobowe pracownika:

• imię i nazwisko
• numer PESEL/nazwa i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość
• adres zamieszkania
• stanowisko pracy.

W części obejmującej określenia stanowiska lub stanowisk pracy wymienić należy:

• rodzaje wykonywanych prac lub podstawowe czynności,
• sposób i czas ich wykonywania.

Skierowanie na badania musi zawierać również informację dotyczącą warunków pracy, w tym narażeń zawodowych:
czynniki fizyczne:

• hałas
• ultradźwięki
• wibracja miejscowa
• wibracja ogólna
• promieniowanie jonizujące
• promieniowanie i pola elektromagnetyczne
• promieniowanie nadfioletowe
• promieniowanie podczerwone
• promieniowanie laserowe
• światło widzialne
• mikroklimat gorący
• mikroklimat zimny
• zmienne warunki atmosferyczne
• zwiększone lub obniżone ciśnienie atmosferyczne
• inne

pył przemysłowy
czynniki toksyczne
czynniki biologiczne:

• patogeny krwiopochodne
• prątek gruźliczy
• borrelia burgdorfefi
• wirus kleszczowego zapalenia mózgu
• inne

inne czynniki:

• niekorzystne czynniki psychospołeczne
• obsługa maszyn szczególnie niebezpiecznych
• uciążliwości związane z obsługą monitorów ekranowych
• prace wymagające odpowiednich funkcji psychicznych i monitorowanych
• praca na wysokości
• praca zmianowa/nocna
• praca fizyczna wymagająca dużego wysiłku
• praca w wymuszonej pozycji
• praca wymagająca ruchów monotypowych kończyn
• praca wymagająca stałego i nadmiernego wysiłku głosowego
• praca polegająca na kierowaniu pojazdem do 3,5 tony
• praca polegająca na kierowaniu pojazdem powyżej 3,5 tony
• praca przy obsłudze wózków jezdnych, widłowych, ładowarek
• inne.

Badania profilaktyczne, w tym okresowe kończą się orzeczeniem lekarskim, które stwierdza brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku lub istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Czy można wykonać badanie okresowe prywatnie? Kto wytycza miejsce wykonania badań?

Miejsce wykonania badań wyznacza pracodawca, który powinien mieć zawartą umowę z jednostką medycyny pracy. Powinność ta powstaje w momencie zatrudnienia pierwszego pracownika. Na podstawie zawartej umowy wykonywane są badania lekarskie oraz pozostałe świadczenia z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad zatrudnionymi pracownikami. WAŻNE! Przeprowadzenie badań u lekarza, który nie zawarł umowy z pracodawcą jest niezgodne z prawem i może być zakwestionowane, o czym mówi art. 12 o służbie medycyny pracy.

Badania kontrolne a okresowe

Badania okresowe powinny odbywać się zawsze przed upływem ważności dotychczasowego zaświadczenia o zdolności do wykonywania pracy na danym stanowisku. Przeprowadza się je w zależności od zajmowanego stanowiska pracy oraz wiążących się z nim zagrożeń, nie rzadziej niż co pięć lat i nie częściej niż co rok. I tak na przykład osoby, które podczas wykonywania pracy narażone są na duży hałas, powinny co roku poddawać się badaniu laryngologicznemu. Badania kontrolne przeprowadzane są z kolei w chwili, kiedy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni. Wtedy przed ponownym rozpoczęciem pracy osoba ta powinien udać się do lekarza medycyny pracy.
Badania okresowe po terminie - konsekwencje braku aktualnych badań lekarskich
Przepisy Kodeksu pracy stanowią, iż badania okresowe są obowiązkiem dla obu stron, zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Lekceważący stosunek do przestrzegania zasad związanych z obowiązkowymi badaniami okresowymi skończyć może się konsekwencjami dla obu stron, pracownika i pracodawcy.
Pracownik zwlekający czy odmawiający poddania się badaniu okresowemu łamie zasady wynikające z prawa. Może to skutkować rozwiązaniem umowy z winy pracownika, bez wypowiedzenia (art. 52 Kodeksu pracy). Należy pamiętać, że brak aktualnego orzeczenia lekarskiego, które wskazuje na brak przeciwwskazań do wykonywania danego zawodu powoduje, że osoba ta nie może zostać dopuszczona do pracy. Brak aktualnego orzeczenia od lekarza oznacza brak zdolności do wykonywania pracy, a co za tym idzie - brak prawa do wynagrodzenia.
Jeżeli chodzi o kwestię dotyczącą pracodawcy, który dopuści osobę bez aktualnego orzeczenia lekarskiego wskazującego na brak przeciwwskazań do wykonywania zawodu powoduje, może spotkać kara – mowa tu o grzywnie, wynikającej z naruszenia zasad BHP.

WAŻNE – KORONAWIRUS! Obowiązek dotyczący kierowania pracowników na badania okresowe został całkowicie zawieszony. Orzeczenia lekarskie wydane w ramach badań lekarskich wstępnych, okresowych i kontrolnych, których ważność upłynęła po 7 marca 2020 r. zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 60 dni od dnia odwołania zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, przy równoczesnym zachowaniu obowiązku wystawienia skierowania przez pracodawcę w terminach wynikających z odpowiednich orzeczeń lekarskich.
Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, jeśli nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, zarówno pracodawca jak i pracownik obowiązani są do niezwłocznego podjęcia wykonywanie zawieszonych obowiązków i wykonania ich w przytoczonym już terminie, nie przekraczającym 60 dni.

Bogatą ofertę produktów BHP znajdziecie Państwo na www.bezpieczenstwo-bhp.pl