Zwolnienie lekarskie pracownika a kontrola wykonywana przez pracodawcę

Pracownicy mają prawo korzystać ze zwolnienia lekarskiego ze względu na chorobę, przebytą operacją albo niedyspozycję uwarunkowaną pogorszeniem stanu zdrowia. W tym czasie pracodawca może skontrolować czy zatrudniona osoba jest faktycznie niedyspozycyjna — takie działanie jest zgodne z przepisami.

Kontrola pracownika na zwolnieniu lekarskim a przepisy prawa

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 sierpnia 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich warunkuje zasady wykonywania kontroli pracowników. 

Jak wygląda kontrola pracownika korzystającego ze zwolnienia lekarskiego?

Podstawowym celem kontroli pracownika korzystającego ze zwolnienia lekarskiego jest sprawdzenie, czy zatrudniona osoba w trakcie zwolnienia:

• nie pracuje zarobkowo, 
• nie używa zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób sprzeczny z jego przeznaczeniem.

Pracodawca ma możliwość zweryfikowania zaświadczenie lekarskiego, będącego podstawą zwolnienia od pracy — mowa o kontroli formalnej. Weryfikowana jest przyczyna zaświadczenie, a także czy nie jest ono podrobione. Sprawdza się, czy zaświadczenia nie wydano w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich. 

Kto może przeprowadzić kontrolę pracownika na zwolnieniu lekarskim?

Przepisy prawa wskazują, że kontrolę wykonuje pracodawca albo pracownik, którego wyznaczył pracodawca. Warunkiem jest uzyskanie przez zatrudnioną osobę wymaganego upoważnienia. Wzór upoważnienia został wprowadzony do załącznika do wyżej wymienionego rozporządzenia.

Po wykonanej kontroli przez pracodawcę może on zgłosić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i zażądać kolejnej kontroli. Na uwagę zasługują dodatkowe uprawnienia, jakie posiadają lekarze orzecznicy ZUS-u. Sprawdzają oni, czy zaświadczenie lekarskie było zasadne i wydane prawidłowo. Weryfikacji podlegają przesłanki wydania zwolnienia, a także fakt czy przysługiwało ono zatrudnionej osobie. 

Gdzie może przebywać pracownik na zwolnieniu lekarskim?

Pracownik jest zobowiązany do przekazywania informacji o miejscu, w którym przebywa w trakcie zwolnienia lekarskiego. Adres pobytu w czasie niezdolności do pracy musi zostać przekazany lekarzowi wystawiającego zaświadczenie, pod warunkiem że różni się od adresu występującego w profilu informacyjnym wystawiającego zaświadczenie lekarskie albo widniejącym w dokumentacji medycznej pracownika. Jeżeli miejsce przebywania w trakcie choroby uległo zmianie, pracownik ma obowiązek przekazać stosowną informację także do płatnika składek i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ten obowiązek musi zostać spełniony w terminie 3 dni, liczonych od momentu wystąpienia tej okoliczności. 

W sytuacji, kiedy w trakcie kontroli pracownik nie będzie obecny w miejscu zamieszkania, wizyta pracodawcy albo powołanego pracownika odbywa się po raz drugi. Wymagane jest, aby zatrudniona osoba wskazała przyczyny nieobecności, gdyż jej obowiązkiem jest przebywanie w miejscu zamieszkania. Nieobecność w domu/mieszkaniu jest postrzegana jako nadużycie zwolnienia. Jedynym wyjątkiem od tej sytuacji jest nieobecność usprawiedliwiona przez pracownika — dobrym przykładem jest wizyta u lekarza, którą można udowodnić.

Usprawiedliwienie nieobecności w miejscu zamieszkania przez pracownika musi odbyć się w wyznaczonym terminie. 

Jakie są konsekwencje nieprawidłowego korzystania ze zwolnienia lekarskiego?

Jeżeli na skutek odbywanej kontroli udowodnione zostanie nadużycie zwolnienia lekarskiego, wymagane jest przygotowanie protokołu kontroli. W dokumencie muszą znaleźć się informacje dotyczące nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego od pracy. Protokół jest przekazywany ubezpieczonemu, któremu przysługuje prawo do wniesienia uwag. Wzór protokołu jest dostępny jako załącznik numer 2 w przytoczonym rozporządzeniu.

Kontrole związane z prawidłowością używania zwolnień lekarskich nie odbywają się każdorazowo, ich przeprowadzenie musi mieć przyczynę. Zdecydowanie więcej kontroli zauważa się w okresach, kiedy więcej zatrudnionych osób jest nieobecnych w pracy ze względu na chorobę. Jednak każdy pracownik musi mieć świadomość, iż kontrola może odbyć się w każdej chwili, jeżeli pracodawca wyrazi taką wolę. Nie jest wymagane wyznaczenie terminu kontroli i poinformowanie o tym zatrudnionej osoby. 

Jeżeli pracownik korzysta ze zwolnienia lekarskiego w sposób niewłaściwy, musi liczyć się z utratą prawa do zasiłku chorobowego, ale pracodawca może wyciągnąć też inne konsekwencje. Pracownik musi zmierzyć się np. z gorszą atmosferą w pracy, a działanie niezgodne z przepisami może też wpłynąć na jego dalszą karierę w zakładzie pracy i inne niekorzystne skutki.

Środki ochrony indywidualnej a zwolnienia pracowników

Zarówno pracownicy, jak i pracodawca powinni dokonać wszelkich starań, aby uniknąć wypadków przy pracy i zwolnień. W tym celu rekomendowane, a czasem obowiązkowe jest korzystanie ze środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Mowa przede wszystkim o właściwym stroju roboczym i dostosowaniu warunków do potrzeb zatrudnionych osób. Dobrej jakości sprzęt i odzież ochronną oraz roboczą można nabyć w sklepie internetowym bezpieczenstwo-bhp.pl. Rozbudowana oferta pozwala znaleźć środki ochrony indywidualnej uwarunkowane występującymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami, przez co ryzyko pogorszenia stanu zdrowia pracownika zostaje maksymalnie ograniczone. 

Chorobom pracowników nie da się zapobiegać, ale trzeba wiedzieć, jakie prawa przysługują obu stronom. Kontrola może odbyć się w każdej chwili, dlatego zatrudniono osoba niedyspozycyjna do pracy, musi przebywać w miejscu zamieszkania, a zwolnienie musi mieć przesłanki uwarunkowane aktualnym stanem zdrowia.