Szkolenia wstępne — jaki zakres? Kto je przeprowadza?

Na czym polega szkolenie wstępne w zakładzie pracy?

Szkolenie wstępne to jeden z podstawowych elementów, który musi zostać dopełniony. Składa się z części wprowadzającej, która dotyczy całego zakładu pracy, jak i instruktażu stanowiskowego. Dowiedź się, jak dokładnie wygląda szkolenie wstępne, a także kto odpowiada za jego wykonanie.

Szkolenia wstępne – podstawowe informacje

Szkolenie wstępne to jeden z obowiązków zatrudnionej osoby. Składa się m.in. z instruktażu ogólnego, którego podstawowy cel polega na przekazaniu szczegółowych informacji związanych z przepisami bhp. Mowa zarówno o przepisach, które wynikają z Kodeksu pracy, jak i tych wyznaczonych na podstawie zakładowych przepisów. Pracownicy muszą uzyskać zagadnienia wyznaczone w układach zbiorowych pracy albo w regulaminach pracy. Przekazane zostają im dokładne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, których trzeba obligatoryjnie przestrzegać oraz zasady udzielania pierwszej pomocy, gdy zdarzy się wypadek. 

Instruktaż ogólny nie powinien zakończyć się wcześniej niż po upływie 3 godzin lekcyjnych, czyli 2 godziny i 15 minut zegarowych. Pierwsza część ma na celu przekazanie, zaktualizowanie albo uzupełnienie wiedzy oraz umiejętności związanych ze świadczoną pracą, a także przestrzegania w zakładzie pracy wyznaczonych przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Dla kogo przygotowano instruktaż ogólny?

Instruktaż ogólny to podstawa dopuszczenia do wykonywania pracy. Jest obligatoryjny dla osób wskazanych w § 10 ust. 1 rozporządzenia [4], a dokładnie:

• nowozatrudnionych pracowników, 
• studentów, którzy odbywają u pracodawcy praktykę studencką,
• uczniów, którzy są w trakcie praktycznej nauki zawodu. 

Kto nie podlega szkoleniu wstępnemu?

 Art. 2373 § 2 Kodeksu pracy wskazuje, że szkolenie wstępne nie jest obowiązkowe w przypadku, kiedy zatrudniona osoba wcześniej pracowała na tym samym stanowisku, na którym świadczyła pracę u pracodawcy, pod warunkiem że miało to miejsce bezpośrednio przed nawiązaniem następnej umowy o pracę.

Trzeba podkreślić, że w przypadku przerwy w zatrudnieniu, nawet minimalnej, wykonanie szkolenia wstępnego po raz kolejny będzie obowiązkowe. Jeżeli miał miejsce tylko jeden dzień przerwy, szkolenie musi się odbyć. 

Kto odpowiada za przeprowadzenie instruktażu ogólnego?

Ustawodawca nie wyznaczył jednej osoby, która jest zobligowana do przeprowadzania szkolenia, dlatego z uwagi na charakter pracy i informacji mogą to być zupełnie różne osoby. 

W praktyce za przeprowadzenie instruktarzu ogólnego odpowiada:

•  pracownik służby BHP u pracodawców, którzy utworzyli służbę BHP, 
• osoba, która odpowiada u pracodawcy za zadania służby BHP, gdy pracodawca nie jest zobligowany do tworzenia służby BHP i powierza je pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, 
• pracodawca wykonujący zadania służby BHP – jeżeli nie zatrudnia więcej niż 10 pracowników albo do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (art. 23711 § 1 [5]), 
• pracownik oddelegowany przez pracodawcę, który ma zasób wiedzy i umiejętności umożliwiające odpowiednią realizację programu instruktażu. Dysponuje także aktualnym zaświadczeniem o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bhp, 
• firma zewnętrzna – gdy w miejscu pracy jest zatrudnionych więcej niż 100 pracowników, a pracodawca nie zdecydował się na stworzenie służby BHP, zamiast tego używa usług firmy specjalistycznej. 

Jakie informacje są przekazywane podczas instruktażu ogólnego?

Zatrudniona osoba uzyskuje wiedzę z następujących zakresów:

• istota bezpieczeństwa i higieny pracy, 
• zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników i poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 
• odpowiedzialność za naruszenie przepisów albo zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 
• zasady poruszania się na terenie zakładu pracy, 
• zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia, które występują w zakładzie, a także podstawowe środki zapobiegawcze, 
• podstawowe zasady bhp związane z obsługą urządzeń technicznych i transportem wewnątrzzakładowy, 
• zasady przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego, a także środków ochrony indywidualnej, a w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego, 
• porządek i czystość w miejscu pracy – ich wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika, 
• profilaktyczna opieka lekarska – zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego, 
• podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru, 
• postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej pomocy. 

Powyżej przytoczono informacje i ogólne zagadnienia, których nie może zabraknąć w instruktażu ogólnym. Jednak każdy zakład pracy jest zobligowany do przygotowania szczegółowego instruktażu ogólnego. 

Instruktaż stanowiskowy

Instruktaż stanowiskowy to jeden z elementów szkolenia wstępnego. Jego podstawowym celem jest przekazanie nowemu pracownikowi informacji o obowiązkach oraz zagrożeniach, na które jest narażony na konkretnym stanowisku. Instruktaż stanowiskowy jest przeprowadzany przez wskazaną przez pracodawcę osobę, która uzyskała wymagane kwalifikacje zawodowe, a także ma doświadczenie na niniejszym stanowisku. W tym miejscu należy podkreślić, że podczas instruktażu nowemu pracownikowi przekazywane są informacje o czynnikach szkodliwych, które mogą stanowić dla niego zagrożenie. Świadomość jest bardzo istotna, gdyż umożliwia zabezpieczenie się przed trudnymi sytuacjami i zdarzeniami. Z tego względu rola tej części szkolenia jest nieodzowna. Należy jeszcze podkreślić, że instruktaż stanowiskowy musi odbyć się, zanim pracownik rozpocznie pracę na danym stanowisku. 

Wybór osoby do wykonania instruktażu stanowiskowego nie może być przypadkowy — bardzo istotne są wymagane kwalifikacje, doświadczenie, potrzebna wiedza, umiejętności i poczucie odpowiedzialności, gdyż instruktor odpowiada za nowych pracowników. W praktyce za wykonanie instruktażu odpowiada brygadzista bądź kierownik wyznaczony do tego zadania przez pracodawcę. 

Podczas szkolenia pracownik uzyskuje informacje o czynnikach środowiska pracy, które występują na zajmowanym stanowisku i otoczeniu stanowiska pracy z precyzyjnym wskazaniem czynników stwarzających niebezpieczeństwo dla zdrowia pracownika. 

Pracownik musi uzyskać informacje na temat ryzyka zawodowego, które jest ściśle związane z wykonywaną pracą, a także przekazać wiedzę związaną z dostępnymi sposobami ochrony przed zagrożeniem. Trzeba wyraźnie podkreślić, iż pracownik powinien zostać przeszkolony z praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego i higienicznego wykonywania powierzonych obowiązków. 

Aby dobrze przeprowadzić instruktaż wstępny, szkolenie należy rozpocząć od rozmowy. W dalszej kolejności trzeba pokazać i objaśnić proces pracy, który powierzony zostanie pracownikowi. Odbywają się także próbne zadanie i przedstawienie procesów, które pozwolą pracownikowi jeszcze lepiej przygotować się do pracy na danym stanowisku. Podczas instruktażu przekazywane są precyzyjne instrukcje i objaśnienia. W kolejnej fazie pracownik samodzielnie wykonuje powierzone mu obowiązki, które odbywają się pod nadzorem instruktora. Następnie instruktor weryfikuje i ocenia sposób wykonania pracy nowej osoby. 

Odzież robocza — rola w szkoleniu nowych pracowników

Szkolenie wstępne ma na celu przekazanie zatrudnionym osobom szczegółowych informacji związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz przepisami prawa i zasadami obowiązującymi w zakładzie pracy. Jednakże obowiązkiem pracodawcy jest także zadbanie o odpowiedni ubiór dla zatrudnionej osoby. Buty robocze to absolutna podstawa — zabezpieczają przed uszkodzeniem stóp, kontuzją i zapewniają pracę w komfortowych warunkach. Hurtownia bhp zapewnia kaski ochronne, które stanowią doskonałe zabezpieczenie głowy, okulary ochronne, które chronią narząd wzroku, a także rękawice robocze i rękawice ochronne.