W najbardziej niebezpiecznych sytuacjach hełm chroni życie pracowników. W trakcie wyboru hełmu trzeba zwrócić uwagę na jego rozmiar oraz zagrożenia występujące w miejscu pracy. Ochrona głowy musi zostać dopasowana do warunków panujących w zakładzie, na budowie czy innym miejscu. Hełm ochronny to dla wielu pracowników sprzęt noszony przez cały dzień, stąd musi zapewniać maksymalną wygodę oraz bezpieczeństwo. Najlepiej wybrać model, który powstał zgodnie z wymaganiami normy EN 397. Jakie parametry trzeba wziąć pod uwagę i na co należy zwrócić uwagę, wybierając odpowiednie zabezpieczenie?

Zabezpieczenie głowy przed wypadkami, czyli rola hełmu ochronnego w miejscu pracy 

Kask ochronny jest obowiązkowym elementem w zakładach pracy, na placach budowy i innych miejscach, gdzie głowa jest szczególnie narażona na urazy. To element zabezpieczający przed spadającymi przedmiotami oraz uderzeniami elementami nieruchomymi czy siłami poprzecznego ścisku. Kiedy kask jest zgodny z normą EN397, zyskujemy pewność, że głowa jest dobrze chroniona przed urazami. Wybierając odpowiedni kask, warto też zwrócić uwagę na dodatkowe parametry, a wśród nich odporność na niską i wysoką temperaturę czy stopień wytrzymałości. 

Jak wybrać odpowiedni hełm ochronny?

W zakładzie pracy zagrożenia mechaniczne występują na bardzo wielu stanowiskach. Przedsiębiorca nie zawsze ma możliwość usunąć niebezpieczeństwa, nawet jeśli zastosuje środki ochrony zbiorowej. W takim przypadku niezbędne jest zapewnienie zatrudnionym osobom środków ochrony indywidualnej, a w tym hełmów ochronnych. 

Jeszcze przed zakupem hełmu ochronnego trzeba sprawdzić, czy spełnia oczekiwania użytkownika i gwarantuje wysoki poziom zabezpieczenia przed urazami. Aby mieć pewność, że tak jest – sprzęt powinien powstawać zgodnie z wymaganiami normy EN 397. Warto zwrócić uwagę także na szereg dodatkowych właściwości ochronnych oraz parametrów rozszerzających omawianą normę. Chodzi o:

• odporność na niskie temperatury (od -20 stopni C do – 30 stopni C), 
• odporność na bardzo wysokie temperatury do maksymalnie 150 stopni C, 
• izolację elektryczną do 440 V, 
• odporność na nacisk boczny (jeśli sprzęt ma dodatkowe oznaczenie LD), 
• odporność na odpryski stopionego metalu (oznaczenie MM). 

Hełm ochronny musi zostać dopasowany zarówno do środowiska, jak i niebezpieczeństw, które występują w miejscu pracy i na które narażony jest użytkownik. Bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się z instrukcją przygotowaną przez producenta, w której znajdują się wszystkie podstawowe informacje: począwszy od logo producenta, przez nazwę i rozmiar, dodatkowe parametry ochronne oraz znak zgodności CE. Wymagane jest również oznaczenie normy europejskiej i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej. 

Ochrona głowy jest niezwykle istotna, szczególnie jeśli w zakładzie pracy ryzyko występowania zagrożeń mechanicznych jest duże. Wśród najczęstszych uszkodzeń można wymienić:

• otarcia skóry, 
• zadrapania, 
• uszkodzenia kości, 
• uszkodzenia kręgów szyjnych, 
• uszkodzenia mózgu. 

Niektóre kontuzje nie są groźne i kończą się paroma szwami, a inne przyczyniają się do kalectwa czy w najgorszym wypadku — śmierci. Aby tego unikać, stosuje się hełmy ochronne. To sprzęt dostępny w różnych rodzajach i wariantach. Dostępne hełmy różnią się także przeznaczeniem. Sięgając po hełmy, trzeba mieć świadomość, że dzięki włożeniu sprzętu ochronnego zagrożenia nie znikną całkowicie. Jednak zmniejszają skutki uboczne wypadków. 

Dobry hełm musi mieć wymagane właściwości ochronne, które nie mogą ulec zmianie w trakcie noszenia. Wybierając hełm, trzeba zwrócić uwagę na konstrukcję, materiał, uzyskane badania i certyfikaty, a także nadzór nad jakością produkcji. 

Z jakich elementów składa się hełm?

Hełm ochronny składa się ze:

• skorupy, 
• więźby, 
• pasa głównego, 
• potnika, 
• zaczepu paska podbródkowego, 
• zaczepu pasa więźby. 

Skorupa to określenie zewnętrznej części hełmu, która ma wpływ na jego kształt i końcowy wygląd. To jedna z najważniejszych części, gdyż przyjmuje całe uderzenie, czyli pochłania jego energię i zabezpiecza głowę przed uszkodzeniem. Ostre, twarde czy ciężkie przedmioty spadające z dużej wysokości nie mają kontaktu z głową. Skorupa bardzo często jest wzbogacona w daszek. Przydatne są również otwory wentylacyjne oraz uchwyty wykorzystywane do akcesoriów. Rola skorupy jest nieoceniona, dlatego do produkcji wykorzystuje się najlepszej jakości materiały, a wśród nich ABS, polietylen oraz laminaty poliestrowo-szklane. 

Kask ochronny składa się również z więźby. Mowa o części znajdującej się wewnątrz hełmu i łączącej się bezpośrednio ze skorupą. Odpowiedni materiał użyty do produkcji więźby jest szczególnie ważny, gdyż styka się ona bezpośrednio z głową. Podstawowym zadaniem więźby jest zminimalizowanie obrażeń. 

Z kolei do produkcji pasa nośnego stosuje się wytrzymałe tworzywa sztuczne. Musi być również przyjemny w dotyku, gdyż ściśle przylega do twarzy i gwarantuje stabilne ułożenie hełmu na głowie. Pas główny zostaje przymocowany na wysokości podstawy czaszki oraz czoła. Z kolei jakże istotny potnik znajduje się na czole, a jego rola jest wyjątkowo oczywista – ma za zadanie pochłonąć wytwarzany pot. 

Pasek podbródkowy spełnia ważną funkcję, a mianowicie sprawia, że hełm nie spada z głowy i przez cały czas wykonywania pracy znajduje się w odpowiedniej pozycji. Ważne jest właściwe ukształtowanie pasa głównego i więźby, gdyż to one razem z paskiem podbródkowym gwarantują odpowiednią stabilność i wygodę odczuwaną w trakcie noszenia. 

Jak sprawdzać jakość hełmu ochronnego?

Hełm ochronny musi spełniać rygorystyczne warunki i mieć odpowiednie parametry – w przeciwnym wypadku nie okaże się pomocny i nie spełni swojej funkcji. Pracodawca odpowiada za sprawdzanie stanu technicznego i to na nim ciąży obowiązek wymiany uszkodzonego sprzętu. Kontrola odbywa się:

• każdorazowo przed włożeniem hełmu, 
• okresowo — polega na zaangażowaniu osoby trzeciej posiadającej wymagane uprawnienia.

W trakcie kontroli sprawdza się każdy poziom. Już powierzchowne oględziny sprzętu pozwolą zauważyć uszkodzenia, które w znacznym stopniu ograniczają właściwości ochronne hełmu. Stosowanie uszkodzonego sprzętu nie ma sensu i nie przynosi żądnych efektów. Kiedy hełm jest sprawdzony przez specjalistę, mamy gwarancję zwrócenia uwagi na każdy szczegół i defekt. 

Rodzaje hełmów: 

• hełm przemysłowy ochronny jest zgodny z wymaganiami normy PN-EN 397 – jego podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie głowy przed przedmiotami spadającymi z góry, 
• hełmy przemysłowe lekkie  są zgodne z normą PN-EN 812 – norma jest przypisywana lekkim kaskom, które zabezpieczają przed urazami spowodowanymi uderzeniem głową o przedmioty znajdujące się w jednym miejscu. Warto podkreślić, że hełm przemysłowy i hełm ochronny to dwa różne zabezpieczenia i nie wolno ich stosować zamiennie, 
• wysoko skuteczne przemysłowe hełmy ochronne  są zgodne z wymaganiami normy PN-EN 14052 – to forma zabezpieczenia przed spadającymi przedmiotami oraz uderzeniami, które trafiają poza część ciemieniową, 
• hełmy elektroizolacyjne są dedykowane do prac przy instalacjach niskiego napięcia  i są zgodne z wymaganiami normy PN-EN 50365. To doskonałe zabezpieczenie przed porażeniem elektrycznym, a dodatkową cechą jest ochrona przed przepływaniem prądu porażeniowego przez ciało użytkownika. 

Niestety, hełmy narażone są na działanie różnorodnych czynników. Zużywają się, a często także tracą swoje cenne parametry techniczne. Wśród czynników pogarszających ich jakość można wymienić:

• intensywne promienie słoneczne, 
• uszkodzenia o charakterze mechanicznym, 
• relaksacja naprężeń wewnętrznych w tworzywo sztuczne, 
• uszkodzenia materiałów jako efekt wpływu substancji chemicznych używanych w miejscu pracy. 

Na co zwrócić uwagę wybierając hełm ochronny?

Cały czas podkreślamy, że hełmy mogą mieć różne parametry i właściwości, dlatego sprawdzają się w zupełnie innych warunkach. W przypadku wykonywania ciężkich prac fizycznych, co wiąże się ze zwiększoną produkcją potu, bardzo ważny jest wybór odpowiedniej wentylacji – w tym celu stosuje się specjalne otwory wentylacyjne. 

Jeśli istnieje nawet cień szansy, że hełm będzie spadał z głowy, należy zadbać o wzbogacenie go w pasek podbródkowy albo pasek główny. To dodatki gwarantujące idealne dopasowanie oraz jeszcze lepiej zabezpieczające potylicę. W przypadku, gdy wykonywane obowiązki zakładają używanie prądu elektrycznego, ważny jest wybór hełmu, który ma właściwości elektroizolacyjne. Jeśli w zakładzie występują stopy metalu, a ryzyko odprysku jest prawdopodobne, pracownicy muszą nosić hełmy z oznaczeniem MM. 

Jeśli największym zagrożeniem są zgniecenia boczne głowy, wymagane jest stosowanie hełmów mających podwyższoną odporność – oznaczone symbolem LD. Dla pracowników, którzy wymagają najwyższego stopnia ochrony i korzystają z dodatkowego zabezpieczenia twarzy oraz słuchu, warto wybrać hełm wzbogacony w gniazda zaczepowe dla używanych akcesoriów. 

Strefy zagrożone wybuchem są szczególnie niebezpieczne, dlatego każdy pracownik musi mieć hełm przystosowany do niebezpieczeństw występujących w danym miejscu. Sprzęt ma wykazywać właściwości antyelektrostatyczne. Bardzo przydatnym elementem jest możliwość regulacji. Mimo iż hełm nie powinien być noszony przez kilka osób, ta opcja pozwala na dostosowanie używanego sprzętu do obwodu głowy. 

Brak hełmu w warunkach podwyższonego ryzyka – jakie są konsekwencje?

Kiedy mimo wyraźnych zaleceń pracownik nie nosi hełmu, oznacza to szereg konsekwencji zarówno dla zatrudnionej osoby, jak i pracodawcy. Obowiązek stosowania hełmów ochronnych jest uwarunkowany Rozporządzeniem Ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1997 roku o środkach ochrony indywidualnej. Akt warunkuje bezpieczeństwo w miejscu pracy, a nieprzestrzeganie noszenia hełmu wiąże się z odpowiedzialnością karną. Winę ponosi właściciel, kierownik znajdujący się na miejscu oraz osoba pilnująca przestrzegania przepisów BHP w danym przedsiębiorstwie. 

Brak hełmu ochronnego to nie tylko kara finansowa do 30 tysięcy złotych. Trzeba się liczyć również z możliwością pozbawienia wolności na okres do 3 lat. Najmniejszy wymiar kary ponosi pracownik, który musi uregulować mandat w wysokości 500 zł. Jeśli można udowodnić, że brak hełmu jest wyłączną winą pracownika, pieniądze mogą zostać pobrane z przysługującego mu wynagrodzenia za pracę. 

Jednak brak hełmu w pracy może mieć naprawdę poważne konsekwencje dla pracownika. Mowa o trwałym uszkodzeniu zdrowia albo nawet śmierci. Ochrona głowy powinna stanowić priorytet dla każdego, gdyż nikt nie jest w stanie zabezpieczyć się całkowicie przed niebezpieczeństwem i zagrożeniami występującymi w miejscu pracy. Zaniedbania są surowo karane. 

Jakie akcesoria wzbogacą hełm?

Dodatkowe wyposażenie do hełmów jest w stanie zapewnić większy komfort w trakcie pracy i jednocześnie jeszcze lepiej zabezpieczyć pracownika wykonujące powierzone mu obowiązki. Przystosowanie hełmów do specjalnych warunków nie jest zbyt trudne. 

Można zdecydować się na przykład na okulary do hełmu. Wystarczy je domontować i oprócz głowy chronić również oczy. To dobre rozwiązanie, kiedy tradycyjne okulary mogą się łatwo zsunąć i zbić, co jest nie tylko niebezpieczne, ale również kosztowne. 

Osłona pełnotwarzowa to często wykorzystywany dodatek. Kiedy zamontowana zostaje zwykła siatkowa przyłbica, doskonale sprawdza się do zabezpieczenia przed malutkimi fragmentami, które zamiast trafić w twarz, spotykają na swojej drodze przeszkodę. Z kolei poliwęglanowa osłona z filtrem zabezpiecza wzrok. Maska z powłoką aluminiową to doskonała ochrona zarówno przed światłem, jak i wysoką temperaturą. 

Napotnik to dodatek, który poleca się każdej osobie korzystającej z hełmu. Dzięki niemu pot nie ścieka do oczu, a praca jest wykonywana w optymalnych warunkach. To rozwiązanie jest szczególnie przydatne latem, kiedy wysokie temperatury skutecznie utrudniają wykonywanie obowiązków zawodowych. To bardzo tani dodatek. 

Zestaw odblasków na hełm jest dedykowany dla osób pracujących w trudnych warunkach i po zapadnięciu zmroku. W taki sposób można podnieść poziom bezpieczeństwa i być dobrze widocznym nawet z dużej wysokości. Odblaski to niewielkie, ale jakże ważne dodatki i zabezpieczenie przed wypadkiem. 

Warto wziąć pod uwagę również pasek pod brodę. To stały element, który umożliwia wykonywanie pracy w zmiennej pozycji i ułatwia regulację. To właśnie, dzięki regulacji nic nie stoi na przeszkodzie w odpowiednim dopasowaniu hełmu. Sprzęt ochronny może zostać wyposażony w 2 albo 4 punktowe paski – wybór jest dokonywany ze względu na zamocowanie występujące w hełmie. 

Inne często stosowane dodatki w hełmach to uchwyt na słuchawki oraz materiałowa wyściółka gwarantujące maksymalny komfort w trakcie noszenia. Niezwykle istotnym wyposażeniem jest płynna regulacja rozmiaru – służy do tego pokrętło.